Uit de kast komen voelde voor mij als het opbiechten van een geheim, een leugen, iets wat ik fout had gedaan. Maar je doet in feite iets heel moedigs: je vertelt dat dit is wie je bent en dat de omgeving dat moet accepteren. Het was dus een krankzinnige mix van opluchting, schaamte, angst, schuld, trots en twijfel. Vreemd eigenlijk, want de ‘schuld’ die je voelt, de teleurstellingen die je anderen ‘aandoet’, de ‘geheimen’ die je opbiecht zijn niet jouw verantwoordelijkheid. Voor die gefnuikte verwachtingen van je omgeving moeten ze bij zichzelf te rade gaan. Jij bent naar je kast verbannen door de oordelen, soms zelfs agressie, uit je omgeving. Je had nauwelijks een keuze.
Een coming out is het moment dat je de mensen in je omgeving confronteert met een wereld die ze niet of nauwelijks kennen. En waar ze soms een heel verkeerd beeld van hebben. Je vertelt ze dat die wereld nu ook een beetje onderdeel wordt van hun leven. En dat is eng.
Daarom is het denk ik ook zo’n issue om uit de kast komen met je hiv. Ik voel dat zelf een beetje als ik op mijn werk vertel dat mijn vriend hiv heeft, of als ik dat aan vrienden vertel: er is even schrik, het wordt stil, de blikken worden ernstig, ik zie een vleugje medelijden, soms zelfs tranen. Dus dan doe ik mijn ‘pitch’ over leven met hiv (hij is gezond, één pil per dag, n=n, etc.) en dan verdwijnt de kramp langzaam. En de positieve boodschap is: hoe normaler ik erover doe, hoe sneller de ernst en het medelijden weg zijn.
Wat ook helpt, is om die onbekende wereld te laten zien. Nu zie je mensen met hiv gelukkig vaker in de media, boeken, tv en film. Echte mensen, en niet zoals de homo’s of lesbo’s vroeger in series en films: overdreven typetjes waar je om kon lachen. De angstaanjagende boodschap dat hiv gevaarlijk is, een voorportaal naar een vreselijke dood, heeft plaatsgemaakt voor een genuanceerder beeld. En ik zie de moraliserende opvatting dat hiv het gevolg is van een roekeloos leven langzaam verdwijnen. Wat je steeds meer ziet is: dit is ook onderdeel van jouw wereld.
Maar ik kan me er niet altijd helemaal in verplaatsen, omdat de voorbeelden nu soms te mooi zijn. De karakters weten vaak precies wat ze moeten zeggen en er is al snel begrip en openheid. In de echte wereld duurt de worsteling met jezelf en de gewenning van je omgeving een tijdje. En moet je bij elke coming out nogal wat misvattingen weerleggen. Natuurlijk is een film of boek altijd een gestileerde en bedachte realiteit, maar die kun je ook dan nog té mooi afronden, vind ik. Tot ik pas geleden een scène zag waar ik iets echts zag gebeuren, op mijn tv, in ‘How to get away with murder’, een nogal onverwachte serie hiervoor.
Het begon er al mee dat duidelijk werd wat het doet met een relatie als je iets voor een ander geheim moet houden. Olivers moeder snapt niet goed waarom hij de laatste tijd bepaalde keuzes in zijn werk en leven heeft gemaakt. “We praatten vroeger elke dag, en nu nog maar één keer in de paar weken. Komt het door Connor?” (Olivers aanstaande echtgenoot), vraagt ze. Hij reageert: “Het komt niet door hem, maar door iets wat ik je niet durf te vertellen. Ten eerste: ik ben gelukkig en gezond.” “Gezond? Waarom zou je niet gezond zijn?” “Ik heb hiv.” En dan komt de hele uitleg die ik ook altijd geef, alleen voel ik nu veel heftiger met hem mee. Want hij vertelt het over zichzelf, tegen zijn moeder.
Twee mensen die naakt en onhandig tegenover elkaar staan in een onbekende situatie. Ze houdt nog evenveel van hem, maar tegelijkertijd begrijpt ze het nog niet helemaal en weet niet goed hoe ze dat moet uitleggen. Hij wil alles wil vertellen, zodát ze het begrijpt, maar dat kan niet nu. Het hoge woord is eruit, maar ze zijn er nog niet mee klaar. Zij zal moeten wennen aan die nieuwe wereld, die niet per se problematisch hoeft te zijn. Hij zal haar nog veel moeten uitleggen, maar − net als zij − niet alles over zijn seksleven hoeven te verantwoorden. Zij zal moeten inzien dat voorzichtig zijn een kwestie van afwegingen is, die niet garanderen dat dit niet kan gebeuren. En hem moeten laten voelen dat zijn zelfverwijt niet nodig is.
“Het eerste wat je tegen me zei toen ik uit de kast kwam, was dat ik me goed moest beschermen”, vervolgt Oliver. “We weten wat je daarmee bedoelde. En ik bén gezond en beschermd. Maar ik schaam me dat het nu toch gebeurd is.” De krankzinnige mix van opluchting, schaamte, angst, schuld, trots en twijfel. Onnodig, oneerlijk, maar wel zoals het is, omdat het aan kennis en begrip ontbreekt. Ik denk dat ik het nu een beetje beter begrijp.
Deze column verscheen eerder in hello gorgeous #30.
Tekst Bas Timmermans Illustratie Karina Grens
