Melitia (48) is sinds vorig jaar niet moeder van vier, maar van vijf zonen. Haar zoon Jayden gaat nu door het leven als jongen. Een gesprek over een zoon die eindelijk zichzelf is, en over hoe leven met hiv het makkelijker maakt om daar open over te zijn.
“Het was carnaval op de basisschool, en ik weet nog dat ik aan Jayden vroeg of ie verkleed wilde gaan als prinses. ‘Nee, ik wil een cowboy zijn’, zei hij. Ik zei: ‘Nee, je bedoelt een cowgirl!’ Nee-hee, herhaalde hij. En daar stond ie dan, alle meisjes verkleed als prinsesjes, en Jayden als cowboy, met hoed en pistool, helemaal gelukkig. Terugdenkend waren er meer van dit soort bepalende momenten. Zo herinner ik me nog een zomer, mijn kleindochter − die vier jaar jonger is dan Jayden − was op bezoek, en Jayden had een jurk aan. Begon ze te lachen. ‘Moet je kijken, hij heeft een jurk aan’, riep ze. En ik legde uit dat Jayden een meisje was, maar nee, mijn kleindochter vond van niet. Ik denk dat kinderen altijd al anders naar Jayden gekeken hebben. Wij volwassenen kijken naar een kind vanuit de geboorte, vanuit de sekse waarmee een kind geboren is, en plakken er dan gelijk een label op.”
Wachttijd
Het verhaal van Jayden en de realisatie dat hij niet als meisje, maar als jongen door het leven wil gaan, was er een van geleidelijkheid. In het voorjaar van 2019, in groep 8 van de basisschool, vertelde Jayden het aan zijn moeder Melitia, hij was er definitief over uit. “Al jaren was het heen en weer gegaan. Dan voelde hij zich jongen, dan weer meisje. Het enige wat ik kon zeggen was: voor mij maakt het niet uit, zolang jij maar gelukkig bent.” Wat volgde was een gesprek met de huisarts. “Zij was bekend met Jaydens gevoelens, we hadden het al eerder besproken, ze complimenteerde Jayden ermee dat hij het nu zeker wist. Zij bracht ons vervolgens in contact met de genderpoli van het VU-ziekenhuis, om het traject van transitie van meisje naar jongen in gang te zetten.”
Foto Linelle Deunk
Wat volgde was echter een domper. “We kregen bij aanmelding te horen dat de wachttijd lang is. 781 dagen.” Melitia heeft er gemengde gevoelens over. “Ik snap dat er niet genoeg deskundigheid is. Maar het is niet-gezond lang. Jayden is nu bijna 13, hij zit vol in de hormonen. Je kan tot je 16e hormoonremmers krijgen. Hij is nu pas aan de beurt als hij 14 is. Hebben die remmers dan nog genoeg effect?” De opening van twee nieuwe locaties elders in het land zou gevolgen kunnen hebben voor de wachtlijst. Maar corona gooit mogelijk wat roet in het eten. “Weet je ook waarom ik dit zo erg vind? Sommige kinderen kunnen geestelijk zoveel last hebben van dit wachten. Met misschien zelfs zelfmoord als gevolg.”
In de tussentijd gaat Jayden al wel als jongen door het leven. En die overgang ging verbazingwekkend soepel. “Toen hij zich vorig jaar inschreef bij de middelbare school, onder zijn nieuwe naam Jayden en als jongen, was dat geen enkel probleem. Dat ging gewoon heel makkelijk. En ook bij de huisarts, of bij de tandarts, ze vinden het allemaal okay, hebben het gelijk geaccepteerd.” Zelf moest Melitia in het begin nog wel wennen aan het noemen van haar zoon bij zijn nieuwe naam. “Je hebt zijn naam gegeven bij zijn geboorte, je bent er zo aan gewend. Maar nu is het geen probleem meer. Mensen corrigeren zichzelf ook heel makkelijk. Soms erger ik me er wel aan, als mensen het eerst verkeerd zeggen, maar dat mag niet. Ze weten het soms niet. En als ze dan even sorry zeggen, dan vindt Jayden het ook echt geen probleem.”
Hartverwarmende reacties
Jayden heeft vier oudere broers. Ook zij reageerden positief op het nieuws. “Ze vonden het heel gewoon. ‘Het maakt ons niet uit’, zeiden ze. De jongste broer wil zich nog weleens vergissen, en het blijft soms wel lastig om het aan anderen uit te leggen. Maar dat geldt soms ook voor mij. Laatst nog een vrouw die verbaasd zei: ‘Maar je had toch een dochter?’ Op dat moment heb ik er dan even geen zin in om het uit te leggen.”
Foto Linelle Deunk
Van afkeuring merkt ze gelukkig weinig. “Voor iedereen om ons heen, die wij echt kennen, is Jayden nu gewoon Jayden. Wat dat betreft is er de afgelopen jaren veel veranderd, in de samenleving, als het gaat om acceptatie van transgenders. Alleen mensen met een sterke geloofsovertuiging zijn nog weleens afwijzend.” En tegenover de enkele afkeuring die er is, staan veel hartverwarmende reacties. “Toen ik het vertelde aan een van mijn beste vriendinnen, heeft ze gelijk aan Jayden een kaartje gestuurd, om hem te feliciteren en hem te vertellen hoe stoer en knap het is om dit te vertellen. Dat kaartje heeft ie nog steeds, toen ie het las had hij een glimlach van oor tot oor.”
Parallellen
Wat Melitia zeker hielp in haar eigen acceptatieproces van Jayden, was het feit dat ze zelf leeft met hiv. “Als ik niet zelf, in mijn eigen leven, geconfronteerd was met een taboe-onderwerp, dan had ik me ook niet goed kunnen voorstellen hoe het was voor Jayden om te laten zien wie hij echt is. Leven met hiv en transgender zijn, dat zijn natuurlijk twee hele verschillende dingen, maar voor beide geldt dat het belangrijk is om er open over te zijn. Er is niets om je voor te schamen. Het is niet iets waar je om gevraagd hebt, het is zo. Ik weet ook hoe moeilijk het kan zijn, dat je nieuwe mensen ontmoet en je al in je hoofd hebt: oh god, wat zal er gebeuren als ik dit hem of haar vertel? Hoe gaat die andere persoon over mij denken, op mij reageren?” Melitia realiseerde zich ook dat de reacties en daarmee het stigma vaak hetzelfde kunnen zijn bij een voorlichting van Transvisie. Transvisie is een organisatie die transgenders en familie bijstaat in het proces van transitie, acceptatie en meer. “Ik luisterde naar de voorlichter, Ruben, die vertelde over stigma. Het enige wat ik toen dacht was: dit is exact dezelfde voorlichting die ik zelf geef voor de Hiv Vereniging, waar ik vrijwilliger ben. Ik herkende heel veel dingen.”
Foto Linelle Deunk
Zo gaf Ruben het voorbeeld van hoe je met kinderen over trans-zijn kan praten, waarbij Melitia veel parallellen zag met het praten over hiv. “Sommige kinderen vinden trans kinderen heel raar, en willen dan niet met zo’n kind praten. Ruben vertelde dan dat je kunt vertellen dat het kind gewoon zo is, en dat je aan kinderen kunt vragen om zich in te beelden wat ze zouden zeggen als het om hun broertje of zusje gaat. Weet je: je kunt de gedachten van mensen niet veranderen, maar je kunt ze wél leren om anders te gaan kijken naar bepaalde zaken, naar andere mensen. Stigma, of het nou gaat om hiv of om transgenders, gaat over onwetendheid.”
Mezelf
“Ik weet nog dat ik jaren geleden dacht, bij de discussie over dat kleding en speelgoed genderneutraal zouden moeten zijn: rot op, maak gewoon een jongensafdeling, en meisjesafdeling en een genderneutrale afdeling. Ik eet die woorden nu op. Waarom moeten we iedereen in een hokje plaatsen? Ik wens en ik hoop dat we afscheid nemen van hokjes. Dat kinderen ook niet meer uit de kast hoeven te komen. Dat kinderen gewoon kunnen denken: vandaag ben ik mezelf. Je hoeft niet te kiezen of je man of vrouw bent. Je bent gewoon mens.”
Dit artikel verscheen eerder in hello gorgeous #32.
Tekst Rick Meulensteen Fotografie Linelle Deunk
