Eerst de minister van Volksgezondheid aan je zijde, dan van regeringswege het verzoek je toon te matigen, met bedreigingen van de politie als drukmiddel. Het overkwam de Filipijnse Paji, die hiv in zijn thuisland onder de aandacht probeerde te brengen.
Faustine Luell Tupas Angeles, roepnaam Paji, werd 36 jaar geleden geboren in Quezon City, de vroegere hoofdstad van de Filipijnen, die nu tegen de oostkant van de huidige hoofdstad Manilla aangeplakt ligt. Paji groeide samen met zijn oudere broer en zus op in Marikina, waar zijn moeder vandaan kwam. Zijn ouders gingen uit elkaar toen hij een jaar of twee was. De eerste jaren na de scheiding werd hij als het ware heen en weer geslingerd tussen zijn ouders, totdat zijn moeder besloot te verhuizen naar Baguio, ook wel de zomerhoofdstad van de Filippijnen genoemd. Een periode van relatieve rust trad in.
Weggegaan en niet meer teruggekomen
Toen Paji een jaar of 15 was, realiseerde hij zich dat hij op mannen viel. “Ik was eerst een beetje in de war. Maar ik was ook wel nieuwsgierig, dus ik begon seks met mannen te ontdekken. Op mijn zeventiende werd ik verliefd op een jongen. Toen noemde ik mezelf homoseksueel. Makkelijk was het niet: ik kom uit een grote katholieke familie en een van mijn ooms is een rooms-katholiek priester. Zeker toen, eind jaren negentig van de vorige eeuw, gold in feite voor iedereen in de Filipijnen dat je je homoseksualiteit verborg.” In 2010 werd hij gediagnostiseerd met hiv. Paji vertelt dat de testcentra zich in die tijd vooral focusten op sekswerkers. “Je kon ter plekke op de uitslag wachten; dat duurde een uur of twee. Maar ik voelde me niet op mijn gemak, dus ik ben weggegaan en niet meer teruggekomen. Alleen belde het testcentrum me niet terug met de uitslag. Twee jaar na die eerste test heb ik in een privékliniek een tweede test gedaan en die was positief. Symptomen had ik niet. Bang dat ik iemand anders geïnfecteerd had, was ik wel. Ook dacht ik dat ik de enige in de Filipijnen was die hiv had, want je hoorde er in die tijd nooit iets over in de media. Onzin natuurlijk, maar ik voelde me wel gestigmatiseerd. Om verschillende redenen kon ik meteen beginnen met hiv-remmers, alleen waren die niet zo goed als in West-Europa. Ik had veel bijwerkingen in het begin. De kosten werden wel gedekt door de Filipijnse ziektekostenverzekering.”
Pedal for Hiv
Paji komt dus uit een grote familie. Met de jaren accepteerden al die familieleden zijn homoseksualiteit en raakten ze gewend aan het feit dat hij leefde met hiv. Er werd ook gewoon openlijk en eigenlijk tamelijk veel over gesproken. Met humor bovendien. “Maar ik besefte: er is zo weinig kennis en zo weinig voorlichting, misschien moeten we meer doen. Mijn broer en zus zijn fanatieke amateurwielrenners, dus ontstond het idee dat we in Marikina een fietsevenement moesten organiseren. En dat werd Pedal for Hiv. We begonnen met niets, maar gaandeweg kregen we meer sponsoren. Niet alleen met geld, maar ook met give-aways. Mijn dokter slaagde erin de minister van Volksgezondheid uit te nodigen voor het eerste evenement, en die kwam nog opdagen ook. De man was verbaasd dat er honderden mensen vrijwillig aan het fietsen waren om hiv onder de aandacht te brengen. Een andere oom, niet die priester dus, was regisseur van een sportshow op de nationale televisie. Er kwam een reportage over Pedal for Hiv, ikzelf werd geïnterviewd en zo is alles gaan lopen. En ik werd een bekende Filipino.”
Holistische methode
We schrijven 2018. In Amsterdam wordt AIDS 2018 georganiseerd: in de RAI komen duizenden aidsexperts, activisten, wetenschappers, beleidsmakers en politici bijeen. Paji is een van hen en voert het woord namens de Filipijnen. Maar zijn roem bereikt ook zijn thuisland en vlak na zijn terugkeer wordt hij verschillende keren bedreigd. “Door de politie, ja. Ik leerde tijdens AIDS 2018 van het hiv- en drugsbeleid en de omgang met mentale problemen in Nederland. Vooral omdat ik de mensen achter Mainline had leren kennen. Mainline focust zich op het voorkomen of verkleinen van schade door druggebruik via een pragmatische aanpak waarbij druggebruik niet veroordeeld wordt. Dat idee heb ik omarmd en ik verkondigde de stelling dat zulk beleid ook in de Filipijnen moest worden toegepast. Een holistische methode dus: hiv-positief zijn en drugsgebruik hoeft mentale gezondheid niet in de weg te staan. Maar ja: in de Filipijnen was toen net de War on Drugs gaande, gestart door president Rodrigo Duterte, die in functie was van 2016 tot 2022. Dat betekende dat drugsgebruikers soms at random werden gearresteerd en drugdealers gewoon werden doodgeschoten. Een schone-naalden-programma werd gestopt.”
Naming and shaming
Paji vertelt dat hij op een gegeven moment live werd geïnterviewd op CNN om zijn afschuw uit te spreken over een video die op last van de regering op de Filipijnse tv was uitgezonden. Inhoud van de video: naming and shaming van bezoekers van een privéfeest waar bezoekers seks hadden en drugs gebruikten. De regering vond vervolgens dat Paji zijn toon wel wat mocht matigen. Tijdens de opnames voor een documentaire over hiv werd Paji gearresteerd, samen met een team van acteurs. Die acteurs werden gevangengezet, Paji mocht buiten de gevangenismuur blijven en zette alle gebeurtenissen meteen op Facebook en andere social media. Dat leidde tot hun vrijlating, maar Paji zelf voelde zich niet langer veilig en verliet Manilla. Hij verbleef enige tijd in het zuidelijk gelegen Davao, en in Thailand, om uiteindelijk in Nederland te belanden – door bemiddeling van een van de directeuren van de WHO.
Terugbetalingsregeling
Eenmaal in Nederland en in het bezit van een status meldde Paji zich bij de Hiv Vereniging. “Ik ben vijf jaar geleden naar Nederland gekomen. Kort daarna brak de coronaperiode aan. De mentale problemen die ik al had, verergerden en ik moet bekennen: ik had ook nogal wat aanpassingsmoeilijkheden. Maar gelukkig ontmoette ik via Grindr mijn Nederlandse partner en nu wonen we samen. Sterker nog: we hebben inmiddels ons huis in Hengelo bijna compleet verbouwd. Toegegeven: Hengelo is niet Amsterdam, maar ik hoop hier als peer counselor toch als een soort vooruitgeschoven post te kunnen fungeren. Ik zie het als een soort terugbetalingsregeling richting Nederland: het land dat zoveel voor me heeft gedaan. En ik weet natuurlijk ook dat Nederland een nogal plat land is, waar veel wordt gefietst. Kortom: op de Filipijnen is Pedal for Hiv gestopt, maar ik hoop dat ik het hier in Nederland snel opnieuw kan uitrollen!”
Dit artikel verscheen eerder in hello gorgeous #49.
Tekst Norbert Splint Beel Linelle Deunk
