Ondanks dat ik bijna negen jaar werk als verpleegkundig hiv-consulent, merk ik helaas (nog) niet dagelijks dat hiv veel zichtbaarder is geworden of dat het stigma rondom hiv erg vermindert.
Wanneer ik mensen voor het eerst zie in ons behandelcentrum – kort na hun hiv-diagnose, zij zijn vaak volop geschrokken –, benoemt bijna iedereen de angst voor aids en doodgaan. Maar in hetzelfde gesprek geven zij vaak aan te weten dat hiv (kleine letters, het belang van taal!) anno nu goed te behandelen is en allang geen doodsvonnis meer is. Ik denk dat de voor de wereldwijde hiv- en aidsepidemie kenmerkende jaren tachtig en negentig en de berichtgeving over hiv en aids in Afrika bij heel veel mensen beelden oproepen over wie hiv heeft of zou kunnen hebben. Want de keren dat iemand, vooral in dit eerste gesprek, zegt dat hiv “eigenlijk toch meer iets is voor losbandige homo’s, Afrikanen of drugsverslaafden” is eerder regel dan uitzondering.
Deze uitingen van bewuste of onbewuste vooroordelen ván mensen met hiv óver mensen met hiv laten mij steeds opnieuw inzien dat er veel meer structurele aandacht voor hiv nodig is. Om hiv weer zichtbaarder te maken. Met medicijnen is hiv je niet aan te zien; dat was in die tijd dat veel mensen overleden aan aids anders. “Ik ga er toch niet uitzien zoals Freddie Mercury of René Klijn?”, hoor ik vaak. Het activisme en de zichtbaarheid in de zoektocht naar en de toegang krijgen tot een levensreddende therapie waren nodig in de jaren tachtig en negentig. Moeten zij vergeten worden? Zeer zeker niet, zij maken een belangrijk onderdeel uit van de geschiedenis, net als alle mensen toen en alle mensen nu. Maar die beelden blijven hardnekkig voortbestaan in de herinnering van veel mensen, zelfs bij mensen die die tijd niet hebben meegemaakt.
De blik van nu mag meer veranderen en dat blijkt lastig te zijn. Ondanks de inspanningen van alle belangenorganisaties en van alle mensen die hiv zichtbaar durven te maken, de wat toenemende aandacht over hiv in Nederland in de algemene media – niet alleen rond 1 december en gelukkig steeds minder sensatiebelust –, wordt het grote publiek nog steeds niet zo massaal bereikt als veertig jaar geleden. En daardoor verandert de algemene beeldvorming ook niet. Dat er een behandeling is voor hiv? Weten veel mensen. Dat hiv niet overdraagbaar is met medicamenteuze behandeling (n=n)? Is helaas nog steeds niet algemeen bekend. Dat echt iédereen die een keer seks heeft, zonder condoom, risico heeft om hiv te krijgen? Dat blijft een verrassing voor heel veel mensen. Ik blijf het daarom benadrukken: vrijwel iedereen kan in aanraking komen met hiv, hiv discrimineert niet.
Deze column verscheen eerder in hello gorgeous #44.
Tekst Natasja van Holten Beeld Greg Litwin
Natasja is hiv-verpleegkundige in het LUMC in Leiden. Sinds 2017 zit ze in het bestuur van de afdeling voor hiv-verpleegkundigen bij V&VN, de beroepsvereniging voor hiv-consulenten.
