“Niets over ons, zonder ons”

Dinah de Riquet-Bons (49) is een gekleurde trans-vrouw met hiv die zich sterk maakt voor hiv, trans- en sekswerkrechten. Tijdens de opening van AIDS 2018 in Amsterdam maakte ze met haar speech een verpletterende indruk op het internationale publiek. Dit jaar is ze ambassadrice van Pride Amsterdam. hello gorgeous sprak met haar in Berlijn, waar ze strategisch directeur is van TGEU, de Europese organisatie voor trans-mensen.

“Tijdens de opening van de grote aidsconferentie vorig jaar in Amsterdam mocht ik een statement maken namens mensen met hiv. Het was bijzonder dat een trans-sekswerker van kleur op dat grote podium stond. Ik maakte me sterk voor het principe ‘niets over ons, zonder ons’, waarmee ik wilde zeggen dat het belangrijk is dat er nooit over mensen besloten mag worden zonder dat ze het er zelf mee eens zijn. Op het gebied van hiv, voor transgenders, voor mensen van kleur, voor sekswerkers; op alle gebieden die ik noem is er nog veel werk aan de winkel, overal in de wereld.”

Zo gewoon

“Ik heb een hele vrije opvoeding gehad. Mijn ouders behoorden tot de artistieke Amsterdamse grachtengordel-elite van de jaren zeventig en tachtig. Dat betekende naast vakanties in ons huis in Zuid-Frankrijk en een middelbare-schooltijd op het Barlaeus Gymnasium ook een hele vrije seksuele moraal. Dat ik als jongen op mannen viel werd zó gewoon gevonden, dat mijn ouders me op mijn twaalfde eenvoudigweg vertelde dat ik homo was. Hoewel alle tekenen er toen al waren, ben ik pas na mijn dertigste in transitie gegaan. Opgroeien in Amsterdam betekende ook dat het homoleven letterlijk om de hoek zat. Ik ging veel uit en toen ik seks had ontdekt, wilde ik alleen maar meer!

Op mijn negentiende kwam ik, op een dansavond in Club Havana een stoere Amerikaan tegen die me versierde. Helemaal verliefd belandde ik bij hem in het zwarte getto van Jersey City, dat tegen Manhattan aanligt. Al snel leerde ik de mores van de getto-cultuur en met mijn vriend als pooier stond ik al snel op de tippelzones van New York. Zo was die cultuur. Mijn vriend was echt een mannetje en het was niet meer dan logisch dat ik als ‘zijn vriendinnetje’ de baan opging om geld te verdienen. Al zijn vrienden deden dat. Hij ging met zijn vrienden biljarten in een café, terwijl ik klanten bevredigde. Het was een spannende tijd en ik heb in dat jaar met hem ontzettend veel geleerd. Naast dat ik behoorlijk streetwise werd, was de onderdompeling in de zwarte cultuur voor mij ook een openbaring. Ik ben zelf ook van kleur, Moluks oorspronkelijk, maar opgegroeid in een totaal witte omgeving. Er ging een wereld voor me open. 

Seks met hem was altijd zonder condoom en toen ik in zijn huis een brief vond waaruit duidelijk werd dat hij hiv had, heb ik me laten testen. Toen bleek dat ik zelf ook hiv had. Dat was nogal een schok. Ik kende de uitgemergelde gezichten van mannen met aids. Was dat mijn voorland? Ik was pas 20! Maar het betekende ook dat ik actief werd in ACT UP en me bewust werd van alle manieren waarop je activist kon zijn. New York bruiste in die tijd van de initiatieven om mensen te helpen overleven. Zelf ben ik betrokken geraakt bij de drag queen ball-cultuur. Ik kwam bij The House of Xtravaganza terecht, een huis waar voornamelijk latina-meiden bij aangesloten waren. Na een jaar vond ik mijn leven in New York iets teveel worden en ben ik weer terug naar Amsterdam gegaan. Mijn vriend en ik zagen elkaar nog wel. Dan kwam hij naar Amsterdam, of ik vloog naar New York, maar je groeit toch uit elkaar.”

Levensgeluk

“Na terugkomst ben ik bedrijfsrecht gaan studeren, en had ik een carrière als directeur operations bij telefoonbedrijven. Jarenlang heb ik callcenters opgezet voor grote telefoonmerken als Tele2 en Versatel. Ik was onder controle bij een arts voor mijn hiv, maar ben niet eerder pillen gaan slikken dan nadat ik opgenomen werd in het ziekenhuis, in 1999. Ik was uitgeput. Niet alleen werkte ik keihard, maar ik ging ook avond aan avond uit en had seks zoveel ik kon. Logisch dat mijn lichaam het op een gegeven moment opgaf. Een longontsteking nekte me. Vanaf dat moment ben ik ook meer gaan nadenken en praten over mijn gender en werd het duidelijk dat het voor mijn levensgeluk noodzakelijk was om in transitie te gaan. Daarvoor had ik het wel overwogen, maar ik kon me niks voorstellen bij een trans-vrouw met hiv. Ook wist ik van vriendinnen die de transitie hadden gemaakt, hoe moeilijk het kan zijn om te blijven functioneren in de maatschappij als trans-vrouw. Dat hield me echt tegen.”

Wachtkamer

“Na mijn transitie moest ik erg wennen. Was ik daarvoor een man die op mannen viel; nu was ik ineens een hetero-vrouw. Dat is echt een andere uitgangspositie. Met vallen en opstaan is het me gelukt om weer een nieuw leven op te bouwen. Zo dacht ik aanvankelijk dat ik makkelijk weer als directeur operations aan de slag kon, maar potentiële opdrachtgevers waren huiverig om me aan te nemen. Ik heb me toen, na best een moeilijke periode, laten omscholen tot verpleegster. De afgelopen jaren heb ik gewerkt op verschillende afdelingen in het OLVG en het AMC en uiteindelijk bij Mentrum, waar ik op een afdeling werkte voor jongeren met psychische problemen.

Naast mijn werk als verpleegster ging ik me ook bezighouden met maatschappelijke initiatieven op gebied van trans- en sekswerk. Zo was ik bestuurslid van PROUD, de belangenvereniging voor en door sekswerkers, en was ik voorzitter van Trans United, een platform voor biculturele transgenders. Iets waar ik bijzonder trots op ben, is het initiatief Trans Health Clinic dat ik samen met arts Adrie van Diemen heb opgezet. De Trans Health Clinic is een uitkomst voor allerlei trans-mensen die om wat voor reden dan ook niet terecht kunnen in de reguliere zorg. Mensen zonder papieren, maar ook mensen die veel te lang moeten wachten op hun intake, of die zijn afgewezen en een beetje aanrommelen met hormonen. Bij de Trans Health Clinic kun je terecht voor hormonen, advies en controle. Daarnaast kun je er ook terecht voor een brief om het geslacht op je paspoort aan te passen. Een onverwacht effect van dit initiatief bleek de wachtkamer, waar allerlei trans-mensen elkaar ontmoeten en hun ervaringen met elkaar uitwisselen. Die gemeenschappelijke functie is zo ontzettend belangrijk. Weten dat je er niet alleen voorstaat. De Trans Health Clinic heeft een maandelijks spreekuur bij de Hiv Vereniging, waar ik ook in het bestuur zit.”

Ultieme vrijheid

“Afgelopen jaar is best een intens jaar geweest voor me. Hoewel ik me nooit heb geschaamd voor mijn hiv, werd me altijd afgeraden om er te open over te zijn tijdens mijn carrière als verpleegster. Dus toen ik op het grote podium van de aidsconferentie mijn statement maakte, was dat ook het moment dat ik écht uit de kast kwam. Ik ben afgelopen jaar gestopt met mijn werk als verpleegster en mijn moeder is overleden. Daardoor kon ik de stap naar strategisch directeur van TGEU in Berlijn maken. Onze organisatie zet zich op Europees niveau in voor trans-rechten. Wij lobbyen bijvoorbeeld bij de EU om ervoor te zorgen dat de rechten van trans-mensen worden opgenomen in Europese wetgeving. Dat is vaak precisiewerk in juristentaal, dus is het superhandig dat ik rechten heb gestudeerd. De wetgeving in Europese landen op dat gebied verschilt nogal. Een belangrijk punt voor ons is bijvoorbeeld de overbodige psychologische screening voordat iemand in transitie kan. In veel landen, onder meer in Nederland, is deze keuring verplicht, maar er zijn ook landen waar dit niet hoeft, wat natuurlijk veel logischer is. 

Ook nu doe ik nog ad hoc sekswerk. Het geeft me een kick, het zit in mijn systeem, het betekent ultieme vrijheid voor me. Seks is de beste dynamo om het leven leuk te vinden. En als je daarvoor betaald kunt worden… Prima toch? Nu ik helemaal uit de kast ben met mijn hiv, is het trouwens wel iets lastiger om klanten te krijgen. Mensen gaan je toch googlen.”

Dit artikel verscheen eerder in hello gorgeous #27.

Tekst Gerrit Jan Wielinga Fotografie Jule Roehr