Je kunt er jaren over doen om te accepteren dat je hiv-positief bent. Je kunt er ook meteen mee aan de slag gaan en er een voorstelling over maken. Dat is althans wat de jonge Poolse theatermaker Szymon Adamczak (27) deed.
Het was in oktober 2017 dat Szymon Adamczak positief testte op hiv. Afgelopen juli, nog geen tien maanden later, behaalde hij zijn master aan DAS Theatre in Amsterdam met een voorstelling over dit onderwerp. Een ander doet er misschien wat langer over om zijn hiv-status publiek te maken, maar voor deze theatermaker was het een ‘easy choice’. Dít was het onderwerp dat hij zou gaan researchen voor zijn afstudeervoorstelling – hij zegt het op een toon alsof hij zich er eigenlijk iets te makkelijk vanaf heeft gemaakt.
In An Ongoing Song, gebaseerd op een brief die hij tien dagen na zijn diagnose aan zichzelf schreef, onderzoekt Szymon zijn relatie met het virus: wie is die indringer in mijn lijf, en wat betekent deze nieuwe metgezel in mijn leven? Szymon: “Ik dacht: jij bent mijn virus, maar ik voel helemaal niets. Waar is mijn drama? Wat is mijn verhaal? Wat betekent het om undetectablete zijn? Mijn kennis over hiv was cultureel: in het theater, in de voorstelling in Angels in America, had ik iemand zien overlijden aan aids. In Polen kende ik zo goed als niemand die leefde met hiv. Mensen daar weten vaak niet dat ze hiv-positief zijn, en als ze het wel weten, praten ze er niet over.”
Wat was de reden dat je er een voorstelling over maakte?
“Ik zag onlangs de film 120 BPM, die zich afspeelt begin jaren negentig. Prachtig dat dit soort werk wordt gemaakt, maar het bezorgde me ook een ongemakkelijk gevoel: het gaat over wat hiv toen was, niet over de werkelijkheid van vandaag. Het verhaal van nu moet ook worden verteld. Doordat ik het onderwerp ben gaan onderzoeken, heb ik de meest fantastische mensen ontmoet. Personen waarvan ik nooit had verwacht dat ik ze zou leren kennen. Met hiv komt er ook een verwantschap met de geschiedenis ervan mee en met de mensen die ermee leven. En dat is iets moois.”
Was het een schok voor je dat je positief testte?
“Tot op zekere hoogte: ik had risico’s genomen in de periode voordat ik me liet testen. Gecalculeerde risico’s, maar ik was realistisch over de mogelijke testuitslag. Misschien had ik geluk gehad, misschien ook niet. Waar ik me zorgen over maakte, was mijn vriend. Ik kende hem een paar maanden en het begon net serieus te worden. We hadden een riskant moment gehad vlak voor mijn diagnose. Hij testte gelukkig negatief.”
Je familie uit Polen kwam ook naar je voorstelling. Wisten zij al dat je positief bent?
“Mijn tweelingzus heb ik het vrij snel na de diagnose verteld. Ik zat toen sowieso al in een lastige fase. Ik was gestopt met mijn baan. Ik had geen beurs en eigenlijk alleen een beetje spaargeld, dus het was de vraag of ik mijn opleiding in Amsterdam kon afmaken. Vervolgens kwam ik er ook nog eens achter dat ik hiv heb. Ik belde mijn vader en zei hem dat ik hem waarschijnlijk zou gaan vragen om me financieel te steunen, omdat ik geld nodig had voor een verzekering. Natuurlijk wilde hij weten waarvoor ik die verzekering nodig had.”
Hoe reageerde hij?
“Tot mijn grote verrassing was hij volledig op de hoogte van het gegeven dat hiv een beheersbare aandoening is. In Polen is het niet een onderwerp waarover veel wordt gesproken, en mijn vader is automonteur. Hij verkeert niet in de meest vooruitstrevende kringen, dus zijn kennis was onverwacht. Maar hij maakte een vervelende opmerking. Ik had vier jaar lang een relatie gehad met een jongen, dat was toen een klein jaar voorbij. Als ik bij mijn ex was gebleven, dan was dit niet gebeurd, verweet hij me. Later bood hij daarvoor zijn excuses aan. Mijn moeder heb ik het nog niet verteld: dat ligt iets ingewikkelder, om voor haar persoonlijke redenen. Niet omdat ik denk dat ze mij zou afwijzen.”
Foto The Dutch Photographer
Hoe was het om deze voorstelling op te voeren in aanwezigheid van je familie?
“Het bezorgde me niet per se extra stress. Mijn vader is naar al mijn voorstellingen komen kijken. Hij heeft niet veel met kunst en theater, zijn aanwezigheid is zijn manier om mij te laten zien dat hij mijn keuze voor dit vak respecteert. Ik denk dat het voor hem geruststellend is dat er aan het eind van een voorstelling applaus is, en soms ook tranen – blijkbaar wordt het het publiek geraakt door wat zijn zoon maakt (lacht). In Polen is theater groot en voor iedereen, in Nederland is het meer voor een inner circle. Het publiek hier bekijkt je werk met een bepaalde voorkennis. Bij het maken van mijn voorstellingen, ook deze, houd ik steeds mijn vader in gedachte als iemand waarvoor ik dit ook maak: hoe komt dit bij hem over?”
Er zit een moment in de voorstelling waarop je de keuze krijgt tussen acht miljoen dollar of geen hiv meer hebben. Je kiest voor het laatste. Zou je dat in werkelijkheid ook doen?
“Nee, het bedrag loopt op en ik zou waarschijnlijk al ja gezegd hebben tegen de 1 miljoen dollar die eerder wordt geboden. Het was een theatrale keuze.”
Het is een van de weinige momenten dat in het stuk expliciet wordt gemaakt waarover het gaat.
“Ik wilde het verhaal niet te letterlijk maken. Het is goed mogelijk dat mensen die het stuk zien in zijn geheel niet doorhebben dat het gaat over mijn kennismaking met het virus. Ik vind het interessant om te zien wat mensen eruit halen. Wat ik er zelf uit heb gehaald, is dat ik er nu in volledige openheid over kan en wil spreken. Ik woon in Amsterdam in dit tijdperk, de meest veilige omgeving denkbaar om hiv-positief te zijn. Als ík het lef niet heb om mijn verhaal te vertellen, wie dan wel? Ik ben bevoorrecht, mijn voorstelling gaat ook over dankbaar zijn en teruggeven.”
Dit artikel verscheen eerder in hello gorgeous #24.
Tekst Caspar Pisters Fotografie The Dutch Photographer
Tijdens het Amsterdam Fringe Festival zal An Ongoing Song weer te zien. De première is op 10 september 2019. Kaarten voor de voorstelling zijn hier te bestellen.
