Dinsdag, de eerste echte dag van de aidsconferentie begon met een flinke dosis starpower: Charlize Theron, Elton John en de hertog van Sussex.
Terwijl elders op de conferentie zaken beproken worden als hiv en migratie, jongeren en PrEP, en ‘the Trump effect’, is de zaal die de avond ervoor gebruikt was voor de officiële opening gereserveerd voor een uitgebreide ochtendsessie met drie onderwerpen. Onderwerp één is inheemse volken. Onderwerp twee gaat over druggebruik in het voormalig Oostblok en onderwerp drie gaat over criminalisatie van mensen met hiv. De voorzitters van de sessie zijn een Britse minister en de vrouw van de president van Namibië.
Maar eerst staat Oscarwinnares Charlize Theron op het menu die de ochtend aftrapt met een speech over de gevolgen van kolonialisme en de slechte positie van meisjes en vrouwen.
De actrice
Natuurlijk, ze is actrice en weet hoe de camera werkt, maar haar speech tikt alle hokjes aan. Eerst hemelt ze Nederland op als open samenleving en Amsterdam als één van de meest tolerante steden ter wereld om het vervolgens over het Zuid-Afrika van haar voorouders te hebben. Een grotendeels Nederlandse geschiedenis, met gevolgen die nog overal tastbaar zijn in haar vaderland.
Iedereen die ooit in Zuid-Afrika is geweest, heeft zich verbaast over de sloppenwijken waar de zwarte bevolking grotendeels gehuisvest is. De economische ongelijkheid die de Zuid-Afrikaanse samenleving kenmerkt is een open wond in een werkelijk sprookjesachtig deel van de wereld. Door die armoede en ongelijkheid is hiv, net als in de rest van Afrika, nog lang niet onder controle. De laatste cijfers laten zien dat het vooral jonge vrouwen zijn die geïnfecteerd raken. De positie van jonge vrouwen is slecht, en daardoor zijn ze makkelijker het doelwit van uitbuiting, seksueel geweld en vaak ook hiv. Theron pleit voor empowerment van jonge vrouwen, zodat ze beter voor zichzelf op kunnen komen en volledig kunnen meebeslissen over hun toekomst.
Vervolgens mogen de Britse minister en de vrouw van de president van Namibië ook wat vertellen over hun inspanningen.
De minister
Opvallend is dat na de speech met het koloniale tintje van Theron de Britse minister volledig voorbijgaat aan de invloed die Britse wetten en gebruiken uit de tijd van het Britse Rijk nog steeds hebben op grote delen van de wereld. In plaats daarvan krijgt hij de handen van aanwezigen op elkaar door lekker veel geld te beloven aan de wereldwijde hiv-bestrijding. Je vraagt je af waar ze het post-brexit toch allemaal van doen.
De presidentsvrouw
De presidentsvrouw is wat beloftes betreft minder grootmoedig en erkent dat de enige macht die zij heeft is dat ze geen afspraak hoeft te maken met de president als ze hem wil spreken. Samen met andere Afrikaanse presidentsvrouwen is ze onderdeel van een netwerk om de invloed die ze hebben zo goed als mogelijk in te zetten voor sociale onderwerpen. Dat hiv op de agenda staat van deze Afrikaanse first ladies, dat is bijna een gegeven. De cocktails zullen waarschijnlijk ook een stuk beter smaken nu Grace Mugabe niet meer van de partij is.
Inheemse volken
Even is er aandacht voor inheemse volken die extra kwetsbaar zijn voor hiv omdat veel preventieprogramma’s niet op hen gericht zijn. Daarbij is het moeilijker voor inheemse volken om voor goede gezondheidszorg in aanmerking te komen omdat ze vaak gemarginaliseerd worden door de dominante groepen in de landen waar ze leven. In Australië, Canada en de VS lijkt het enigszins wat mee te vallen, maar in Latijns Amerika zijn de hiv-cijfers onder inheemsen schrikbarend.
Drugs in het voormalig Oostblok
Tijd voor een onderzoeker uit Kazachstan en een voormalige druggebruiker uit Oekraïne die de hiv-epidemie in de Russische invloedssfeer in perspectief probeerden te brengen. We weten allemaal dat het mega kut is als je homo, sekswerker of druggebruiker bent in Rusland. Als je al niet vervolgd wordt door de staat, doet de staat helemaal niets voor je. Geen rechten, geen preventie, geen goeie gezondheidszorg. Hiv loopt helemaal uit de hand in deze contreien, vandaar ook de aandacht voor deze regio, en volgens de organisatoren één van de redenen dat men Amsterdam koos als plek van de aidsconferentie. Dat was nog vóór het Ruslandjaar en vóór MH17.
De omringende landen proberen om niet in dezelfde val te trappen als grote broer Rusland, maar dat is lastiger dan je denkt als je in hetzelfde cultuurgebied woont. Hiv wordt vooral doorgegeven door middel van gedeelde naalden, maar, zo verzekerde ons de onderzoeker, vergeet niet dat mensen die drugs gebruiken ook seks hebben. Ze liet ons grafieken zien van druggebruikers met hiv, hun sekspartners en de sekspartners van deze sekspartners. Zo ziet een epidemie er dus uit.
De voormalig druggebruiker uit Oekraïne gebruikte haar immense podium om met een powerpoint haar punt te maken. Helaas waren de slides helemaal volgeschreven en las ze in snel tempo haar slides voor waardoor haar boodschap een beetje in de verdrukking kwam. Maar wat de zaal wel begreep is dat deze moedige vrouw met hiv, samen met andere vrouwen, actie voert in Oekraïne om ervoor te zorgen dat andere vrouwen geen hiv krijgen, en vrouwen met hiv opvang en goeie gezondheidszorg.
Rechtspraak in Kenia
Allan Maleche uit Kenia, de ontvanger van de Elizabeth Taylor Award gister, mocht de aftrap doen over criminalisatie van mensen met hiv. Hij vertelde geïnspireerd te zijn door Edwin Cameron, de open homoseksuele rechter van het constitutionele hof van Zuid-Afrika die ook open is over zijn hiv. Veel wetgeving is gebaseerd op gevoel en moraal en dat kan slecht uitpakken voor hele groepen mensen, dus is het nodig dat mensen die de rechtspraak van hun land snappen om in te grijpen als het uit de hand loopt. Waarvan acte.
Een advocaat als Maleche snapt dat de rechtspraak afhangt van de interpretatie die rechters geven aan de wet en probeert in zijn zaken rechters te overtuigen om de naarste kanten van de slechtste wetten te omzeilen met logica en feiten. Dit lukt hem verrassend vaak, wat een goeie zaak is voor de mensen met hiv die aangeklaagd worden, en uiteindelijk ook voor de rechtspraak in zijn land.
Nu maar hopen dat de Kenyaanse politiek in staat is om slechte wetten af te schaffen, zoals de 14 jaar cel die je kunt krijgen als je aan de herenliefde doet. Interessant detail ook van de Keniaanse rechtspraak is dat rechters nog steeds die malle pruiken dragen die ze ook in het Verenigd Koninkrijk opzetten in de rechtzaal.
Rechtspraak in de VS
Wordt het recht in Kenia gesproken door rechters, in de Verenigde Staten ben je vaak overgeleverd aan een jury van medeburgers. Op het podium staat een bijzonder knappe man die zijn aanklacht ‘afgekocht’ heeft met 6 maanden cel en een aantekening als ‘sex offender’. Robert Suttle werkt inmiddels voor het Sero Project, een organisatie die opkomt voor mensen met hiv die achter de tralies terecht komen, vaak alleen maar omdat ze hun sekspartner niet hadden verteld dat ze hiv hebben. Dit was Suttle ook overkomen. Nadat hij het had uitgemaakt met zijn vriendje, werd hij voor de rechter gedaagd. Zo gaat het vaak: een zure ex neemt wraak en hebben de wet aan hun kant.
Voor Suttle betekende zijn veroordeling dat hij ook ineens uit de kast werd getrokken voor zijn familie, die nog niets wist van zijn seksuele oriëntatie, laat staan van zijn hiv. Na 6 maanden in de gevangenis mocht hij weer de straat op, maar wel met grote letters ‘sex offender’ in zijn rijbewijs. Dit betekent in de VS dat je vrijwel nergens een appartement kunt huren, geen werk kunt vinden en dat je vaak zelfs je stemrecht verliest. Gelukkig kon Suttle aan de slag bij het Sero Project, waar hij andere veroordeelde mensen met hiv bijstaat. Maar het is natuurlijk bizar dat er mensen in de VS voor 30 jaar achter de tralies zitten alleen om het feit dat ze hun date niet vertelden dat ze hiv hadden. Het maakt niet uit of deze mensen undetecteerbaar waren, of het heel veilig met een condoom deden en dat hun date geen hiv heeft opgelopen. Alleen al het niet vertellen dat je hiv hebt kan je jaren in een gevangenis opleveren.
De VS staat hier dus niet alleen in. Kijk op Sero Projecten op HIV Justice Networkvoor meer info.
De prins en de popster
Tijd voor de hoofdact van de sessie, de paparazzi staan klaar met hun telelenzen en beginnen als mitrailleurs te klikken zodra de hertog van Sussex, beter bekend als prins Harry, het podium opkomt. Harry probeert de camera’s te negeren, maar aan zijn lichaamstaal zie je dat hij zich ongemakkelijk voelt en zo probeert te gaan staan dat de camera’s geen goed beeld van hem kunnen schieten.
De dag ervoor had hij nog een gesprek met de jonge activisten die zijn liefdadigheidsinstelling heeft overgevlogen uit Lesotho, nu kondigt hij het project aan van de Elton John Foundation die meer dan een biljoen dollar uittrekt om Afrikaanse mannen te leren om zich te laten testen en te behandelen. Elton John staat ook op het podium, in een paars pak, maar het is duidelijk dat alle aandacht naar Harry gaat. Na de foto-ops met de jonge activisten, vertrekt het gezelschap weer.
De paparazzi bergt hun camera’s op, de zaal loopt leeg en de conferentie gaat verder. Het moment moet zijn werk doen, en ja hoor: een hele rits Amerikaanse en Britse bladen rapporteren binnen mum van tijd over het bliksembezoek van de prins en de popster aan Amsterdam en benadrukken dat Elton John een goeie vriend van de moeder van Harry was, en dat Harry in haar voetsporen is getreden. Het narratief is weer uitgemolken voor een dagje aids in de media.
Hier zie je wat beelden van het bezoek van de hertog aan de aidsconferentie
Tekst Gerrit Jan Wielinga Foto Kensington Palace
