Jonathan wilde na zijn studie tot basisarts drie maanden ervaring opdoen bij de GGD om daarna te starten met de huisartsenopleiding. Inmiddels werkt hij al drie jaar met tomeloze energie als straatdokter in Amsterdam. “Een samenleving toont haar kracht in de zorg voor de zwaksten.”
Amsterdam is een magneet voor daklozen, verslaafden, ongedocumenteerden en vluchtelingen. Al deze paradijsvogels weten onze hoofdstad moeiteloos te vinden en geven kleur aan de stad. Helaas gaan zij niet zelden kopje onder en belanden op straat of in de noodopvang. Een klein deel van hen gedraagt zich bovendien agressief en staat te boek als notoire overlastbezorger.
Jonathan Bouman (28) is straatdokter voor deze groep, die ook in medische zin vaak buiten de boot dreigt te vallen. “Daklozen staan net als ongedocumenteerden – de term ‘illegalen’ gebruik ik liever niet – vaak niet ingeschreven bij een huisarts. Zij hebben daardoor geen toegang tot de standaard medische zorg, terwijl ze vaak wel degelijk met veel klachten kampen. Ook voor psychiatrische patiënten is de drempel soms te hoog om naar een ‘gewone’ dokter te gaan.
Samen met vier collega-straatdokters geven wij medische zorg aan deze groep, die geen toegang heeft tot het reguliere circuit. Het grote verschil met een reguliere huisartsenpraktijk en andere aanbieders van eerstelijnszorg is dat wij een totaalpakket bieden.”
Korte lijnen
Jonathan werkt als arts vanuit de GDD bij de Geïntegreerde Voorziening (GV) West. In een GV werken artsen en verpleegkundigen samen met maatschappelijk werkers, budgetconsulenten en klantmanagers. Door alle zorg voor cliënten vanuit één locatie aan te bieden, is het voor klanten duidelijk waar ze zich moeten melden met hun hulpvraag. Bovendien leidt de samenwerking vanuit één gebouw tot korte lijnen tussen alle hulpverleners.
“Net als een huisarts draai ik spreekuren en bezoek ik mensen thuis – nou ja, niet thuis, maar in opvanglocaties voor dak- en thuislozen. Veel van mijn patiënten komen bij ons binnen met een medisch probleem. Als ik doorvraag, blijkt geregeld sprake te zijn van verslaving, psychiatrische problematiek en/of dakloosheid. Dat soort problemen moeten laagdrempelig worden aangepakt.
Ik breng patiënten zo nodig in contact met een verslavingsarts of psychiater. Maar bij de GV we hebben ook verstand van uitkeringen, huisvesting en verzekeringen”, vertelt Jonathan. Het doel van de GV’s is allereerst om mensen terug te leiden naar hun eigen huisarts en de reguliere gezondheidszorg. De straatdokters zijn er voor mensen die de weg daarnaartoe niet meer weten te vinden. Of geen geldig legitimatiebewijs meer hebben, waardoor toegang tot reguliere gezondheidsinstellingen en hulpverlening is afgesneden. “Ieder mens heeft recht op noodzakelijke medische zorg, dat heeft met een paspoort niets te maken”, aldus Jonathan.
Kracht
Het is onmogelijk om je niet mee te laten voeren op de golven van enthousiasme waarmee Jonathan vertelt over zijn werk. Elk spoortje cynisme is hem vreemd. “Ik geloof in maakbaarheid. Een samenleving toont haar kracht in de zorg voor de zwaksten. Natuurlijk heb ik niet de illusie de hele wereld te kunnen redden. Wel kunnen we er als GV voor zorgen dat iemand wat stabieler wordt en een stapje verder komt. Dat doe ik allereerst door een goede relatie op te bouwen met mijn patiënten die gebaseerd is op vertrouwen. Alles valt of staat met het gevoel van de patiënt zich gekend te weten.”
Het werken als arts met deze doelgroep is verantwoordelijk werk en vraagt om deskundigheid op veel terreinen. “Gelukkig weet ik wanneer ik moet escaleren. Dat wil zeggen dat ik twijfel en eventuele complicaties met mijn supervisors bespreek. Zij zijn zeer ervaren en dat maakt de druk voor mij iets minder groot. Van hen heb ik ook geleerd dat het stellen van een diagnose begint in de wachtkamer. Zodra ik iemand ophaal, let ik op de manier waarop de persoon zich beweegt en gedraagt en of er contact met me wordt gemaakt, of juist niet. Dat alles is belangrijke diagnostische informatie.”
Vertrouwen
Naast idealisme, zijn enthousiasme en optimisme onontbeerlijk in het werk als straatdokter. “Het is belangrijk om oog te hebben voor iedere stap vooruit, hoe klein soms ook. Ik heb een groot vertrouwen in het herstellend vermogen van de mens. Natuurlijk gaan mijn patiënten weleens over de schreef en krijgen ze soms een pandverbod. Maar de deur van de GGD gaat steeds weer open. Mensen verdienen altijd een nieuwe kans. Dus niet slechts een of twee keer. Mede door deze werkwijze komt het met onze klanten vaak weer goed.”
Maar soms ook niet. “Een tijdje geleden behandelde ik een onverzekerde patiënte uit het voormalig Oostblok voor allerlei verwondingen aan haar gezicht. Ze kwam binnen met de vraag of ik wat verband voor haar had. Toen ik doorvroeg bleek ze heroïneverslaafde en hiv-positief te zijn. Ze slikte geen hiv-medicatie en had in geen jaren een dokter gezien. Door haar broze gezondheid was directe terugkeer naar haar land van herkomst geen optie. Ik heb met haar duidelijke afspraken gemaakt over een behandeling en na enige tijd leek het de goede kant op te gaan. Nu moet ze toch op zeer korte termijn terug naar haar eigen land. De artsen aldaar zullen een stuk minder voor haar kunnen doen. Ik vind het verdrietig dat zij straks opnieuw moet vechten voor haar gezondheid en moet strijden tegen het taboe op hiv en verslaving in haar land.”
Hiv onder hetero’s
Hoewel voorgaand verhaal anders doet vermoeden, ziet Jonathan voor zijn gevoel relatief weinig mensen met hiv. “Het taboe op hiv in niet-westerse culturen is soms erg groot. Hiv is vooral binnen de groep ongedocumenteerden een lastig onderwerp. Mensen zijn bang uit de groep verstoten te worden als bekend wordt dat ze hiv hebben.” Privé merkt Jonathan weinig van onrust over hiv, laat staan van een taboe. Veel mensen in zijn omgeving zijn banger voor gonorroe of chlamydia. “Deels snap ik dat, omdat hiv bij hetero’s nou eenmaal minder voorkomt”. Jonathan kan zich bij die angst voor een soa wel wat voorstellen. “Ik ben zelf hetero en zie in mijn omgeving dat dating apps onder hetero’s net zo populair zijn geworden als onder homo’s. Daarmee zijn ook voor hetero’s losse seksuele contacten meer binnen handbereik gekomen. En reken maar dat van die mogelijkheid gebruik wordt gemaakt.”
Lees de rest in hello gorgeous #14.
Tekst Joep Heldoorn Fotografie Corinne de Korver
