Bevlogen en bewust: Raymi Sambo (43) is een echte duizendpoot. Met zijn voorstelling Aan Niets Overleden, waarin hiv centraal staat, toert hij momenteel door het land. Met hello gorgeous sprak hij over de Caraïbische schaamtecultuur, zijn ambities en zijn rol als ‘maatschappelijk kunstenaar’.
Het gebeurt zelden dat ik zoveel raakvlakken heb met degene die ik ïnterview. Maar met de Caraïbische cultuur in onze achterzak, onze homoseksualiteit als gemeenschappelijke deler en een autoritaire moeder op de voorgrond, zijn er meer overeenkomsten dan verschillen.
Inspiratiebron
Het verschil tussen ons zit volgens Raymi in het feit dat ik als kind meer vrijheid had om te doen wat ik leuk vond dan hij. ‘Mijn moeder wilde liever niet dat ik naar een dansopleiding ging. Ze was bang dat ik homo zou worden. Ik zou beïnvloed worden door de vele homo’s die aan dansinstellingen verbonden waren’, aldus Raymi. ‘Ik had de dansscholen al uitgezocht. Alles was in kannen en kruiken maar ik mocht niet.’
Hij legt uit dat er op Curaçao een andere norm heerst en dat zijn moeder van een andere generatie is. ‘Mijn moeder is mijn grootste inspiratiebron. Ze is heel trots op me en blij voor me en weet dat ik met een voorstelling bezig ben. Ze heeft echter geen notie dat het over hiv gaat. Ik bespreek dat ook niet met haar. Ik denk dat het weinig zin heeft om onderwerpen aan te halen waarvan de uitkomst toch niet zal veranderen.’
Het is misschien mede daarom dat Raymi voorstellingen maakt met een maatschappelijk karakter waarin de Caraïbische cultuur centraal staat. ‘In Suriname en op de Antillen heerst een enorme schaamtecultuur. Dat heeft niet alleen met hiv te maken maar met veel meer dingen.
Ik was onlangs in Suriname en je ziet daar bijvoorbeeld geen invalide mensen in het straatbeeld. Die wor-
den weggestopt. Maar ook in Nederland gebeuren soortgelijke dingen. Een tiener meisje dat zwanger raakt en naar familie in Groningen wordt gestuurd, onder het mom van: ze is op vakantie. Helaas zijn mensen nog steeds veel te bang voor wat anderen zullen vinden.’
Hij is aan niets overleden!
De inspiratie voor zijn huidige voorstelling komt dan ook voort uit het omgaan met moeilijke onderwerpen op de Antillen en in Suriname. ‘Curaçao is net een dorp. Jaren geleden woonde daar een jongen waarvan iedereen wist dat hij uit de kast zou komen. Er werd gefluisterd dat hij aids zou hebben. Een paar jaar later vroeg ik naar hem en niemand kon me iets over hem vertellen.
Hij leek van de aardbodem te zijn verdwenen.’ Pas veel later zou Raymi de Surinaamse documentairemaker Andre Reeder tegenkomen. Reeder heeft ooit een film gemaakt waarin hij op zoek ging naar de ouders van vrienden die overleden waren aan aids.
Tijdens één van de interviews vroeg hij aan een familielid waaraan zijn broer was overleden, waarop de man antwoordde: ‘Aan niets! Hij is aan niets overleden!’. Raymi besloot direct dat dit de titel moest worden van zijn voorstelling. Samen met schrijfster Esther Duysker is hij gaan brainstormen en kwam de voorstelling tot stand.
‘Aan niets overleden schetst het taboe rondom hiv in de Surinaamse en Antilliaanse gemeenschap maar is een voorstelling voor iedereen. Zwarte mensen zullen zich er wellicht in herkennen en erom lachen. Voor witte mensen kan het confronterend maar ook inzichtelijk zijn om te zien hoe onze cultuur werkt.’
Aan Niets Overleden is meer dan alleen een voorstelling over hiv. Het toont ook wat angst en schaamte kunnen doen met een moeder die haar kind ten koste van alles wil beschermen. Raymi gebruikt het stuk als platform om de dialoog aan te gaan. ‘Er zijn diverse instanties waaronder het COC en het Aidsfonds die het stuk omarmen en ons publiekelijk steunen. Na afloop van de voorstellingen ga ik ook met mensen in gesprek. Daarmee wil ik ze de kans geven er iets over te zeggen.’
Lees de rest in hello gorgeous #9
Tekst Patrick Faverus Fotografie Marjolein Annegarn
