Werk inclusief

Ronald Brands (68) is namens de Hiv Vereniging nauw betrokken bij initiatieven rondom werk en hiv. Hij behartigt de belangen van zzp’ers met hiv en participeert in Working Positively. Dit initiatief werd in het najaar van 2023 gepresenteerd en heeft als doel een inclusieve werkomgeving creëren voor mensen met hiv.

Kun je iets vertellen over de achtergrond van Working Positively?

“Ik gebruik liever de term Positief Werken. Maar het gaat om een internationaal project voor werknemers met hiv bij grote organisaties. Het doel is dat mensen met hiv zonder enig voorbehoud of beperkingen kunnen werken. Het initiatief wordt getrokken door bedrijven als IBM, SAP en ING, met de SER als belangrijkste samenwerkingspartner in Nederland. In beginsel trekken dus een paar grote multinationals de kar. Zij hebben vaak vestigingen in landen waar werknemers met hiv nog gediscrimineerd worden. De opdracht aan de bedrijven is in feite: maak jullie onderneming inclusief. En dat is natuurlijk ook voor ons land relevant.”

Beeld Eep Photo

Stond de Hiv Vereniging meteen te trappelen om mee te doen?

“Aanvankelijk niet. Wij pleiten er namelijk al jaren voor om hiv niet specifiek te maken binnen de werkomgeving. Liever zien wij een goed algemeen personeelsbeleid, ook voor mensen met een chronische aandoening. Bovendien krijgen we relatief weinig signalen over discriminatie op het werk binnen bij ons Servicepunt. Maar begin 2023 werden we opnieuw benaderd door de werkgroep Working Positively: ze wilden eigenlijk niet starten in Nederland zonder de betrokkenheid van de Hiv Vereniging en het Aidsfonds. Toen hebben we besloten wel aan te sluiten. Het project biedt namelijk ook voor Nederland kans om de stem van mensen met hiv een plek te geven.”

Waar moet ik dan aan denken?

“Positief Werken biedt ons een nieuwe mogelijkheid om mensen met hiv te ondersteunen die nog niet open durven te zijn over hun hiv op het werk. Dat gebrek aan openheid kan stress opleveren, en we hopen daar met Positief Werken wat aan te kunnen doen. Verder durven werknemers met hiv soms niet te solliciteren. Uit angst vragen te krijgen over hun gezondheid. Ook die groep kunnen we via het project informatie meegeven. En we kunnen vertellen welke vormen van ondersteuning wij bieden. Tot slot is het ook belangrijk hiv weer eens onder de aandacht te brengen van de overige werknemers. Op een positieve manier, bijvoorbeeld door aandacht te schenken aan alle medische ontwikkelingen.”

Wat is bekend over stigmatisering en discriminatie van mensen met hiv op de Nederlandse werkvloer?

“Dat is in 2020 onderzocht door de Hiv Vereniging in samenwerking met de Universiteit van Maastricht. Ongeveer een derde van de respondenten met hiv ervaart stigma binnen de werkomgeving. Het zal sindsdien wellicht wat verbeterd zijn, maar opgelost is het zeker niet.”

Beeld Eep Photo

Willen mensen wel voor hun hiv uitkomen op het werk?

“We hopen daar door Positief Werken meer zicht op te krijgen. Bijvoorbeeld doordat we weer meer vragen en signalen binnen gaan krijgen bij de Hiv Vereniging. Dan kunnen we daar weer mee aan de slag. En het zou natuurlijk mooi zijn als mensen bij bedrijven opstaan en tegen hun manager zeggen: ‘Zou het niet goed zijn dit onderwerp ook bij ons op te pakken?’”

Welke maatregelen kunnen bedrijven nemen om een inclusieve werkomgeving voor mensen met hiv te creëren?

“Zorg ervoor dat werknemers met hiv open kunnen zijn over hun status zonder angst voor represailles. Wat ik wil benadrukken is het belang van het juiste taalgebruik, niet stigmatiserend en discriminerend, en het betrekken van werknemers met hiv daar waar nodig. Bijvoorbeeld bij het ontwikkelen van trainingen. Kijk hoe je dit onderwerp meeneemt in trainingen die veel werknemers toch al krijgen. En zorg ervoor dat ook mensen met hiv zich uitgenodigd voelen om te komen solliciteren. Praat niet over, maar mét mensen met hiv en betrek ervaringsdeskundigen van de Hiv Vereniging bij de voorlichting over hiv. De maatregelen staan in een lijst die je kunt vinden op de website van het Aidsfonds.”

Hoe zorg je ervoor dat dit geen papieren tijger wordt?

“Ik heb meteen aan het begin al de vraag gesteld hoe de effecten worden gemeten. Ik wil graag na één of twee jaar kijken wat er concreet is gebeurd. Laat maar eens zien wat je hebt gedaan. Welke training is ontwikkeld? Op welke wijze is de informatie op jullie website inclusiever voor werknemers met hiv geworden? Dat soort zaken moeten we gaan meten. Het is ook een taak van ons als Hiv Vereniging om te monitoren of dit initiatief iets is waar wij wat mee kunnen.”

Beeld Eep Photo

Nu een ander onderwerp: waarom kunnen zzp’ers met hiv zich nog niet verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid?

“Rond 2010 is door de verzekeraars besloten om voorlopig geen arbeidsongeschiktheid te verzekeren wegens gebrek aan gegevens over risico op arbeidsongeschiktheid en hiv. Maar de wereld draait door en er zijn natuurlijk allerlei ontwikkelingen geweest. En daarnaast bleken veel mensen met hiv als zzp’er te willen werken. Een arbeidsongeschiktheidsverzekering is dan vaak een vereiste. Wij kregen bij het Servicepunt veel vragen van zzp’ers van wie de aanvraag was afgewezen. Uiteindelijk heeft iemand hierover een klacht ingediend bij het College voor de Rechten van de Mens. De Hiv Vereniging heeft deze klacht inhoudelijk ondersteund. Het College heeft eind 2022 gesteld dat de verzekeraar terecht heeft gehandeld omdat er inderdaad onvoldoende data beschikbaar zijn.”

Dat lijkt me geen goed bericht.

“Ik was met die uitspraak natuurlijk niet blij, maar het College heeft ook een visie en een onderbouwing meegegeven in haar oordeel. En daar zat ik wél op te wachten. Die visie zegt namelijk dat de verzekeraars actief op zoek moeten gaan naar data. Alleen afwachten is er niet meer bij; ze moeten hier menskracht en financiële middelen voor vrijmaken. Overigens waren wij toch al in gesprek met het Verbond van Verzekeraars over dit onderwerp. Vervolgens is begin 2023 het idee uitgewerkt om te onderzoeken of de koppeling van data van de Stichting Hiv Monitoring aan CBS-data over arbeidsongeschiktheid een mogelijke oplossing kan gaan bieden De Universiteit van Groningen is hier ook bij betrokken. En het Verbond van Verzekeraars financiert uiteindelijk het project. De vraag is dus hoe we beter zicht krijgen op het risico op arbeidsongeschiktheid bij iemand met hiv. En welke factoren daarbij een rol spelen. Het Verbond van Verzekeraars heeft de drive om als eerste in de wereld dit onderwerp goed op te pakken.”

Hoeveel klachten en signalen krijgt de Hiv Vereniging hierover binnen?

“Ik denk gemiddeld zo’n tien per jaar. En vermoedelijk is dat het bekende topje van de ijsberg. Veel mensen laten het waarschijnlijk gewoon gebeuren en haken af. Dat is voor de Hiv Vereniging natuurlijk niet acceptabel.”

Op welk eindresultaat hoopt de Hiv Vereniging?

“Dat er een goed en betaalbaar product komt waar zzp’ers met hiv aanspraak op kunnen maken. Als er al een verband bestaat tussen hiv en arbeidsongeschiktheid, willen we natuurlijk precies weten hoe en waarom. Zzp’ers hebben gewoon een goed vangnet nodig.”