Ga er maar aan staan: 40 jaar hiv-geschiedenis samenvatten in één tentoonstelling. Het is de taak die Hugo (30) en Bart (51), met de rest van hun team, op zich hebben genomen. Samen stellen zij de tentoonstelling House of Hiv samen, binnenkort te zien in Amsterdam.
Het is een oud plakboek dat als metafoor dient voor de tentoonstelling House of Hiv, die van 19 augustus t/m 9 september dit jaar te zien zal zijn. Hugo Schalkwijk, een van de curatoren van de tentoonstelling, vond namelijk een plakboek in het ziekenhuis waar hij tijdens zijn studie als baliemedewerker actief was. Het boek bevatte een verzameling verhalen die gingen over de hiv-zorg in het ziekenhuis in de jaren tachtig en negentig. Onder andere ansichtkaarten, grappige anekdotes en serieuze aantekeningen van verpleegkundigen vertelden het verhaal van de zorgverleners die in die tijd hiv-zorg verleenden. Toen Hugo eenmaal had besloten dat dit document als basis moest dienen voor zijn masterscriptie, bleek dat het boek was verdwenen. “Iemand in het ziekenhuis had het weggegooid, vermoed ik.”
Bart Krieger foto Taco Smit
In de steigers
De tentoonstelling House of Hiv vertelt de verhalen over de hiv-community die wél bewaard zijn gebleven. Bart Krieger, kunsthistoricus: “We willen de 40-jarige geschiedenis van hiv vertellen. Met oude beelden, documentaires en portretten willen we uitdragen dat de strijd tegen hiv verder gaat dan de strijd die witte homomannen geleverd hebben, want dat is toch hoe het tegenwoordig nog vaak geframed wordt.” Hugo vult aan: “Er zijn heel veel initiatieven en community’s die hun steentje hebben bijgedragen en die bijna geen aandacht krijgen. Die proberen we zoveel mogelijk een plek te geven in de tentoonstelling.” Op het moment van schrijven bevindt de tentoonstelling zich in de ontwikkelfase, waardoor Bart en Hugo het nog lastig vinden om exact te benoemen welke verhalen er te zien zullen zijn. Maar het concept, ja, dat staat als een … huis. Hugo: “De tentoonstelling heeft natuurlijk de naam House of Hiv. Daarmee willen we aangeven dat het één geheel is. Het staat als een huis, en tegelijkertijd bestaat het uit verschillende kamers. Met elk hun eigen look and feel en hun eigen identiteit. Het huis staat nog wel in de steigers. Want we beseffen ons dat we nooit volledig kunnen zijn.”
Collectief geheugen
Hugo Schalwijk foto Taco Smit
De naam House of Hiv komt uit Barts koker. “Aan de ene kant had ik bij die naam de associatie met de rafelranden uit de jaren tachtig, de house/ballroom-scene in New York waar de strijd tegen hiv en aids gevoerd werd. Tegelijkertijd staat het voor een soort unity, een eenheid, een huis. En we gooien de deuren open: iedereen is welkom. Het voelt daardoor als een open huis van alle community’s die de strijd tegen hiv hebben gevoerd en aan het voeren zijn.” Het initiatief van de tentoonstelling komt van zeven verschillende organisaties, van The Black Queer Archives tot Trans United. Sommige van de kamers zullen zich op de locaties van de partners bevinden. Het House of hiv staat dus niet op een vaste kavel, maar zal op veel verschillende plekken in Amsterdam te zien zijn. Bart vertelt verder: “Wat we willen doen is de hele geschiedenis van hiv deel uit laten maken van het collectieve geheugen van Nederland. Ik vind het heel mooi dat wanneer je de afgelopen 40 jaar bestudeert, je beseft dat we in de strijd tegen het coronavirus lang niet zo ver waren geweest als de hiv-pandemie niet had plaatsgevonden. Er zijn zoveel mensen fulltime mee bezig, zoveel mensen op afgestudeerd. Dat besef mis ik wel soms in de hedendaagse discussies, het is belangrijk dat we daarbij stilstaan.”
Bewaren en archiveren
Om en om geven beide curatoren hun antwoord op mijn vragen. Zo ook wanneer de vraag aan bod komt over wat deze tentoonstelling nou uniek maakt. Hugo: “Wat we net al aangaven: het is voor en door de verschillende gemeenschappen. En dan gaat het om persoonlijk engagement, gedeelde ervaringen. Het zou daarnaast prachtig zijn als het ook mensen buiten de community’s trekt. Wat je achtergrond ook is, dit zullen verhalen zijn die je inspireren. En dat is natuurlijk meer waard dan voor de derde keer de Nachtwacht bekijken. Dat maakt het uniek.” Bart lachend: “Dat laatste kan ik als kunsthistoricus niet bevestigen, maar voor de rest ben ik het er helemaal mee eens. Ik denk ook dat het gaat om nieuwsgierigheid, en aandacht voor elkaar.” Hugo: “We zijn ook van plan om alle stukken te bewaren en te archiveren. Het is een stukje Nederlandse geschiedenis dat moet bewaard worden.”
Foto Taco Smit
Allemaal hetzelfde
Bewustwording en historisch besef. Twee belangrijke doelen van de tentoonstelling. Maar als we één stapje verder gaan: met welke boodschap of met welk gevoel moet de bezoeker van de tentoonstelling dan naar huis? Bart: “Het is misschien een dooddoener, maar voor mij is dat het idee dat we allemaal hetzelfde zijn. Als we in de problemen zitten, moeten we allemaal een oplossing zoeken. Dan worden we creatief en vinden we die. Het is voor mij het verhaal van in de schoenen van een ander stappen. Jezelf afvragen: hoe zou ik aan de juiste medicijnen komen wanneer ik in Nederland ben, maar de Nederlandse taal niet spreek en niet de juiste papieren heb?” Hugo: “Wat ik mooi vind, zijn ook de kleine initiatieven. Een paar mensen van de actiegroep ACT UP Amsterdam gooiden bijvoorbeeld condooms over de muren van de gevangenis, omdat ze vonden dat de seksuele voorlichting daar niet op orde was. Daar heb ik bewondering voor, want dat zijn keuzes die mensen maken omdat ze er heilig in geloven dat dat het goede is om te doen. Je kunt op veel verschillende manieren activisme bedrijven, dat hoeft niet door een miljoen mensen op de been te brengen voor een die-in– protest. Dat is natuurlijk een enorm krachtige boodschap, die je op veel situaties kunt toepassen.”
Hoopvolle boodschap
Tot slot, vooruitkijkend: wanneer zijn Bart en Hugo tevreden? Hugo: “Je moet tevreden zijn met een verhaal dat je niet in z’n totaliteit kan vertellen. Er zullen altijd dingen of mensen missen, dingen waarvan je achteraf denkt: shit, dat hadden we moeten laten zien. Maar we zullen ons best doen om het onbekende uit te dragen en het bekende te eren. Bijvoorbeeld door een interactief onderdeel in te bouwen waarbij mensen hun eigen verhalen kunnen insturen. Als dat lukt, ben ik blij.” Bart: “Ik ben tevreden als de tentoonstelling ‘naar meer smaakt’ en dat er over vijf of tien jaar de tentoonstelling House of Hiv deel 2 staat. Op verzoek en met medewerking van de mensen uit allle actieve community’s die Nederland rijk is.”
Dit artikel verscheen eerder in hello gorgeous #38.
Tekst Sander Heithuis Fotografie Taco Smit
