Bas van der Kruk (29) is kunstenaar en filosoof. Toen hij op de dansacademie zat, ontdekte hij dat hij hiv-positief is. We spraken hem over de rol die hiv speelt in zijn kunst en in zijn dagelijks leven.
Bas, die tijdens dit Zoom-interview voor een van zijn eigen enorme kunstwerken heeft plaatsgenomen, heeft naast zijn leven als kunstenaar een vaste baan bij de Gemeente Rotterdam als creatief adviseur. Het jaar 2020, met alle corona-maatregelen, verliep daardoor minder desastreus dan voor andere mensen uit de kunst- en cultuur-sector. Bas: “Die baan heeft ervoor gezorgd dat ik qua inkomen goed zat. Dat gaf rust, al mis ik enorm de mensen om me heen. Ik ben echt iemand die mensen om zich heen nodig heeft.”
Foto Chris en Marjan
Onaangeraakt ontwaken
Het virus gaf in 2020 een boost aan de term huidhonger: de intense behoefte aan lichamelijk contact en tevens de titel van een van Bas’ werken van vóór de pandemie. Het is een video waarin hij danst en zijn eigen tekst uitspreekt. Bas: “Nu heeft het kunstwerk misschien nog wel meer lading dan toen ik het maakte. De huidhonger leeft. Ook bij mij: ik mis de vrijheid om te bewegen.” Hij heeft gelijk: de zinnen uit zijn tekst zijn relevanter dan ooit. “Het raakt me. Dat ik onaangeraakt ontwaak. Mijn dag doorga. En slaap”.
In de video huidhonger is Bas te zien op het strand, dansend op zoek naar aanraking. Dansen is de rode draad door z’n leven. En de kleur paars, al antwoordt hij als mensen vragen wat zijn lievelingskleur is, dat dat blauw is. “Ik weet niet waarom. Misschien omdat ik ook heel erg van water houd. Als ik in de buurt ben van water vind ik een kalmte en rust die ik normaal niet zo snel kan vinden. De derde rode draad is filosoferen, maar dat zal je niet verbazen.”
Roze Power Ranger
De interesse voor dans begint al op jonge leeftijd en gaat samen met een fascinatie om te spelen met hokjes rondom jongens en meisjes. “Als we vroeger Power Rangers speelden, dan wilde ik steevast de roze zijn. En bij vadertje en moedertje was ik moeder Madonna en stopte ik mijn ‘kinderen’ in de linnenkast, want ik moest optreden en dansen op Frozen.” Bas’ ouders zijn hierin altijd liefdevol en ondersteunend geweest, “bijvoorbeeld als ik weer eens op mijn katholieke basisschool Madonna ging playbacken. Tegelijkertijd waren er ook mensen die er meer moeite mee hadden. In groep 7 was er een leraar die vond dat ik te zacht was voor de wereld. Ik moest meer klassieke mannelijke eigenschappen gaan laten zien. Anders zou ik het niet redden, is wat hij zei. Dat kon ik toen al niet hebben. Zijn idee was om me harder te maken voor de wereld, maar dat werkte alleen maar averechts. Het feit dat ik als man te zacht ben, is een groot thema in m’n leven, nog meer dan m’n homoseksualiteit. Als ik als puber met vriendinnen zat, dan werden we bijvoorbeeld aangesproken met ‘dames’. Nu vind ik het heel leuk om daarmee te spelen, maar toen vond ik het echt heel vervelend.”
Foto Chris en Marjan
Hello Goodbye
Bas gaat, na wat omwentelingen, naar de dansacademie in Engeland. Tijdens het eerste jaar komt hij er na een soa-test achter dat hij hiv-positief is. “Ik werd na die test gebeld dat ik moest komen, en ik dacht direct: dit kan alleen maar hiv zijn. Ik was gelijk in shock.” De periode kort hierna is heftig. Bas: “Het hele fundament waarin ik geloofde barstte uit elkaar. Ik was nog nooit geconfronteerd met het feit dat ik sterfelijk ben. Ik wist direct dat ik hier niet aan ging sterven, maar ik was als twintigjarige alleen maar aan het opbouwen en ineens was er iets dat het tegenovergestelde deed. Ik had het gevoel dat het afbrokkelen begon.”
Bas krijgt een ticket van zijn school om naar Nederland te vliegen. In het weekend vertrekt hij naar zijn ouders. “Het hielp enorm om het hen te vertellen. Al vond ik het ook heel lastig: ik maakte me zorgen om hun zorgen. Maar veel tijd om het samen te verwerken was er niet.” In hetzelfde weekend moet Bas namelijk terug naar Londen. Wanneer hij op het vliegveld afscheid neemt van zijn ouders komt de producer van het televisieprogramma Hello Goodbye vragen waarom ze alledrie zo emotioneel zijn. “Ik vertelde ze eerlijk het verhaal, maar ik was er echt nog niet klaar voor om het met heel Nederland te delen. Ik was nog in rouw.”
De periode van rouw heeft Bas inmiddels afgesloten, waarmee de hiv een inspiratiebron is geworden voor het maken van zijn kunst. “Het werk waar ik nu voor zit heet Black Monday, refererend naar de dag waarop ik de uitslag kreeg. Die heeft voor mij dus een hele belangrijke en duidelijke connotatie. Maar m’n kunst gaat niet alleen over hiv. Er is gelukkig meer. Het gaat in bredere zin over vieren wie je bent.”
Foto Chris en Marjan
Installatie
Voor Wereld Aids Dag maakte de jonge kunstenaar uit Lopik een video waarin mensen hun eigen verhaal over leven met hiv vertellen. Een jonge man zegt: “Verantwoordelijkheid nemen voor je eigen leven is vaak moeilijker dan de schuld afschuiven.” Bas: “Voor mij betekent die uitspraak dat ik in het begin heel erg bezig was met het zoeken naar een externe oorzaak voor mijn hiv. Van wie heb ik het gekregen? Waarom ik? Dat soort vragen stelde ik mezelf. Het is fijn om iets te hebben waar je boos op kunt zijn. Maar uiteindelijk moet je wel verantwoordelijkheid nemen voor het leven dat jij leidt. Dat is een belangrijke stap in zelfacceptatie, denk ik.”
De weg naar zelfacceptatie verloopt niet zonder muren die doorbroken moeten worden. Sterker nog: misschien bereik je wel nooit de finish. “Ik was na de heftige lockdown in maart weer voor het eerst in het centrum van Rotterdam. Letterlijk de eerste interactie met een vreemde, na al die weken, was met iemand die ‘kankerhomo’ naar me riep. Dat kwam toen best hard binnen. Niet per se dat het gebeurde, want het gebeurt vaker, maar na weken in een veilige omgeving door te brengen, besefte ik ineens dat de publieke ruimte niet is ingericht op mij. Terwijl ik super trots ben op wie ik ben.
Na dit voorval heb ik een installatie gemaakt waarin het woord fag centraal staat. Mensen kunnen drukken op het woord, waarna de installatie verschillende woorden laat horen. Hierdoor kunnen zinnen gevormd worden als: ‘you are a fabulous, funny fag’. Ik vond het zo leuk om te zien dat mensen die zinnen vormden en erom moesten lachen, terwijl ze eigenlijk uitgescholden werden. Dat haalt voor mij het scherpe randje er vanaf.”
Dit artikel verscheen eerder in hello gorgeous #34.
Tekst Sander Heithuis Fotografie Chris en Marjan
