Amsterdam wil naar nul nieuw hiv-infecties in 2026. Bart-Jan Mulder (47) werkt bij de GGD Amsterdam als projectleider van ‘Hiv naar nul’. Ik ken Bart-Jan uit een grijs verleden: het pre-n=n-tijdperk, toen PrEP nog in onderzoek was. Bart-Jan kreeg in 2010 een baan in het Amsterdamse hiv-preventieteam van Schorer, een jaar nadat ik daar ontslag had genomen.
Wij hebben gewerkt bij Schorer, een landelijk LHBT+ kennisinstituut. Hoe kwam je daar destijds terecht?
“Via een advertentie in de krant. Daarvoor had ik al een roze carrière en was onder andere barman in de April geweest. Voordat ik aan de slag ging bij Schorer, werkte ik voor COC Nederland bij het Safe Service-project. Safe Service richtte zich op de verkoop en distributie van condooms en glijmiddel. Met de opbrengsten werden allerlei hiv- en soa-preventie-initiatieven in binnen- en buitenland gesponsord.”
Beeld Eep Photo
Schorer ging in 2012 failliet, maar de financiering van de Amsterdamse hiv-preventie bleef bestaan. Je ging na een doorstart aan de slag bij de GGD Amsterdam, wat een veel grotere organisatie is. Hoe ging dat?
“Mijn collega Peter de Groot en ik kwamen samen met onze vrijwilligers terecht bij de gemeentelijke gezondheidsdienst. We werden onderdeel van het veel grotere team van de soa-poli, wat nu het centrum voor seksuele gezondheid is. We werden met open armen ontvangen, terwijl we heel ander werk deden dan onze medische collega’s. Wij waren vooral bezig met hiv- en soa-campagnes en outreach-werk in de Amsterdamse uitgaansscene. Richtten we ons bij Schorer alleen op mannen die seks hebben met mannen, met de GGD hebben we onze doelgroepen de afgelopen jaren verbreed.”
Ik herinner me van mijn laatste jaren als homo-hiv-preventiewerker de heftige discussies die ik met mijn collega’s had. Ik vond dat ze geen oog hadden voor de behoeften van mannen die al hiv hadden. Hoe ging jij hier toen mee om?
“Ik stapte hier naïef in en had die bagage niet. Ik wist dat mannen met hiv zich niet altijd gehoord voelden bij Schorer, maar ik richtte me op het gezamenlijke doel van het voorkomen van nieuwe hiv-infecties en soa’s en wilde iedereen meekrijgen. Bij de GGD werd ik op een project gezet voor ‘hoog-risico MSM’. Ik vond die term wel druipen van de vooroordelen: het was praten over die mannen in plaats van met. Toen PrEP kwam, was de discussie hierover erg zwart-wit. Of je was voor of je was tegen. Naarmate de informatie meer landde en mensen wisten van de nut en noodzaak van de preventiepil werd de discussie veel genuanceerder. We hadden hetzelfde met het Zwitsers standpunt, de voorloper van n=n. Ik was daar blij mee, maar ik vond het ook ongelooflijk ingewikkeld. Het was gebaseerd op een studie onder hetero’s en het ging ook nog om serodiscordante koppels. Tot n=n kwam.”
Beeld Eep Photo
Je bedoelt: tot er meer wetenschappelijk onderzoek kwam dat het Zwitsers standpunt bevestigde, waardoor ook de GGD erachter kon staan? Maar dat was pas veel later. We lopen altijd achter op landen als de VS als het gaat om internationale preventie-ontwikkelingen.
“Dat vind ik niet. We lopen niet achter de feiten aan en doen het supergoed. Dit komt onder meer door de gelden die hier vrijgemaakt worden voor seksuele gezondheid. Wat wel zo is: we willen altijd 100% zekerheid en dat doen we door wetenschappelijk onderzoek uit te voeren. Dat duurt nu eenmaal langer.”
Het heeft ook te maken met moralisme. Dat PrEP zo lang op zich liet wachten hier, had onder meer te maken met de Haagse politiek, die vindt dat de maatschappij niet hoeft op te draaien voor de seksuele keuzes van homomannen.
“Dat je niet meteen iedereen meekrijgt, is nu eenmaal zo. Ik ben het met je eens dat er ambtenaren zijn die niet alleen naar de feiten kijken en er alles van vinden. Het doet er echter niet toe wat jij als ambtenaar of uitvoerder vindt van PrEP. Wat je moet weten is dat het hiv-infecties kan voorkomen. Dat het werkt.”
In 2020 is ‘Hiv naar nul’ gestart. Wat houdt het in?
“‘Hiv naar nul’ richt zich met name op de aanpak van het stigma dat nog steeds kleeft aan hiv en aan het je laten testen op hiv. Het is onderdeel van het in 2014 gestarte H-team, een consortium van organisaties dat naar nul nieuwe hiv-infecties wil in 2026. Dat zal natuurlijk niet in 2026 gebeurd zijn, maar het gaat wel goed met de aanpak van hiv in Nederland, en in Amsterdam in het bijzonder. Er zijn veel interventies die zich richten op homomannen en andere mannen die seks hebben met mannen, trans personen en sekswerkers, maar met ‘Hiv naar nul’ richten we ons op álle Amsterdammers. De Stichting Hiv Monitoring heeft een schatting gemaakt van het aantal mensen in de hoofdstad dat leeft met hiv en dit niet weet, en dat zijn 140 nog niet gevonden hiv-infecties.”
Beeld Eep Photo
Wat doen jullie om mensen die niet weten dat ze hiv hebben te bereiken?
“We zijn verschillende pilotprojecten begonnen. Zo werken we samen met huisartsen om mensen te bereiken die bij hun huisarts binnenkomen met hiv-gerelateerde klachten, maar nog niet in de hiv-zorg zijn. Er zijn verschillende redenen waarom mensen zich niet laten testen. Bijvoorbeeld omdat de huisarts niet meteen denkt aan een hiv-infectie of omdat iemand zich niet durft te laten testen uit angst voor een positieve uitslag. Wij betalen voor de hiv-test, zodat het niet op het eigen risico van de patiënt drukt. Om het stigma rond hiv-testen te verminderen bieden we ook een gratis hepatitis A en B-test aan. Er doen inmiddels al zo’n twintig huisartspraktijken mee. Er is ook een innovatief project gestart rond zelftesten op hiv via een vingerprik of mondswab. En in Zuidoost starten we binnenkort met een pilot waarbij we naast een hiv-test ook metingen van BMI en glucose aanbieden. Door meer gezondheidstesten aan te bieden, hopen we ook de drempel te verlagen voor mensen om zich op hiv te testen.”
Wat doen jullie nog meer om het hiv-stigma aan te pakken?
“We geven voorlichting over hiv en leven met hiv aan verschillende groepen Amsterdammers. Zo komt het thema stigma aan bod in al ons outreach-werk en is het ook onderdeel van de opleiding van tandartsen, mondhygiënisten en assistenten. Zij krijgen verplicht les over hiv en stigma. Dit doen we samen met de Hiv Vereniging. Dat werkt heel goed. Ik heb onlangs zelf zo’n les gegeven waarin ik vertel over de technische kant van hiv, maar het verhaal begint pas écht te leven als ik de voorlichters van de vereniging het woord geeft.”
Zou het alweer tijd zijn voor een anti-stigma-campagne? De laatste was inmiddels in 2016 toen hello gorgeous samen met de Hiv Vereniging de Hiv uit de Kast-campagne uitvoerden.
“Zeker. Ik ben erg gecharmeerd van die campagne en vind de samenwerking met mensen met hiv essentieel in de aanpak van stigma. We hebben het vaak alleen nog maar over PrEP als middel om naar nul te komen. Maar wat nog belangrijker is, is dat we iedereen met hiv goede hiv-zorg aanbieden om gezond te blijven.
Dit artikel verscheen eerder in hello gorgeous #47.
Tekst Leo Schenk Beeld Eep Photo
