Nadat ze als twintigjarige haar vader verloor, verwerkte Lida van Twisk (56) haar diepe verdriet door te schilderen. Dat je daadwerkelijk mensen kunt helpen door middel van kunst, hoorde ze pas jaren later. Dit veranderde niet alleen haar leven, maar ook dat van de honderden patiënten die ze inmiddels heeft begeleid als kunstzinnig therapeut.
“Mijn vader, een intellectuele, filosofische man, kwam door een ongeluk om het leven en werd dus van het ene op het andere moment uit mijn leven gerukt. Mijn moeder ging kapot van verdriet en was voor mij onbereikbaar. Toch moest ik ergens heen met mijn eigen pijn en mijn ontstane twijfels over de zin van het leven. Ik moest het op een of andere manier kunnen uiten. Bij leeftijdgenoten lukte dat niet altijd. Uit het niets begon ik te schilderen. Mijn verdriet kreeg vorm, kleur en betekenis. Het voelde bevrijdend.”
Foto Martijn Gijsbertsen
Gemis aan diepte
“Het schilderen was iets waar ik mee door wilde gaan en ik kon beginnen aan de Rietveld Academie. Het was mooi om met het creatieve proces bezig te zijn, maar ik voelde tijdens de opleiding al snel een soort gemis aan diepte. Het ging om de buitenkant, iets moois maken en dat presenteren. Het ging om technieken. Ik zag dat het leven van een kunstenaar vaak eenzaam is. Ik kende kunstenaars die alleen en eenzaam in een atelier eindigden, terwijl ik juist graag met mensen wilde werken. Ik begon steeds meer te zoeken naar een andere richting.
In die periode kwam ik een slimme, oudere dame tegen in de bibliotheek en we raakten aan de praat. Ik sprak over mijn zoektocht en ze zei dat kunstzinnige therapie echt wat voor mij zou zijn. Ik wist niet wat ik hoorde, want ik kende dat helemaal niet. Maar het voelde zo goed dat ik direct een opleiding ben gaan zoeken. Die vond ik in Zeist: de antroposofische opleiding Kunstzinnige Therapie. Alles viel daar op zijn plek. Ik leerde dat je door schilderen trauma’s kunt verwerken. Dat had ik zelf ervaren, na het trauma van het overlijden van mijn vader, dus ik wist dat het waar was.”
Jung
“De opleiding was antroposofisch, maar ik heb ook veel geleerd van de theorieën van Jung. Zijn omschrijving van de archetypen gebruik ik nog steeds in mijn werk (psycholoog Jung geloofde dat universele, mythische personages – archetypen – in het collectieve onbewuste van mensen wonen. Archetypen vertegenwoordigen de fundamentele menselijke motieven en dan ook diepe emoties op, red.). Na de opleiding werkte ik jaren bij Altrecht in Zeist. Ik behandelde daar een jongen die opbloeide door de therapie, en zijn vader, een antroposofisch arts, vond het zo bijzonder wat er met zijn kind gebeurde. Hij haalde me over voor mijzelf te beginnen, binnen zijn praktijk in Amsterdam.”
Foto Martijn Gijsbertsen
Oefenen op papier
“Ik werk met zowel kinderen als volwassenen. Bij kinderen vraag ik bijvoorbeeld of ze zichzelf in een landschap willen tekenen. Jongens en meisjes die zich moeilijk kunnen uiten of moeilijk verbinding leggen met anderen, tekenen zichzelf vaak heel klein en in een hoek van het papier. Daar stel ik vragen over, naar aanleiding van de behandeldoelen. Als er in de weken daarop mensen verschijnen in de tekeningen, vraag ik hoe ze daar contact mee maken. Daar praten we dan over. Wat ze oefenen op papier, oefenen ze ook in de buitenwereld. Spelenderwijs veranderen er dingen. Na een poos vraag ik ze weer eens zichzelf te tekenen in dat landschap. Dat is dan een heel ander beeld geworden. Het lijkt heel simpel wat ik doe, maar diep van binnen vindt er heling plaats.”
Transformatie
“Tijdens mijn behandelingen reis ik als het ware naar het ‘zijn’ toe in iemand. Kunstzinnige therapie is daar uitermate geschikt voor. Je komt op deze manier sneller tot de kern dan als je een getraumatiseerd persoon alleen maar laat praten. Dit hoor ik ook terug van mensen; soms zijn ze bij een hele reeks psychologen geweest en zijn ze echt verbaasd over wat eruit komt in mijn praktijk. Doordat het beeldend is, is het echt, tastbaar bijna. Het staat op papier, dus je kunt niet meer terug. Terwijl mensen er bij een reguliere psycholoog als het ware omheen kunnen praten. Ik heb inmiddels duizenden tekeningen mogen lezen en ze geven zoveel informatie over mensen. Je komt dingen uit het onderbewuste tegen en als je daar verder mee gaat kan er een transformatie plaatsvinden.
Met volwassenen begin ik altijd met een korte bodyscan-meditatie om iemand contact te laten maken met het lichaam. Soms laat ik ze beginnen met niets meer dan een zwart potlood en een leeg vel papier. Dan mogen ze al hun woede, pijn of verdriet naar buiten krassen. De opluchting die dat teweegbrengt is mooi om te zien. Ik werk door te spiegelen aan het lichaam. Ik let op of wat iemand zegt, overeenkomt met hoe iemand beweegt. Als dat niet zo is, doe ik daar wat mee, ga ik vragen stellen. Ik heb een soort zesde zintuig daarvoor.”
Een nieuw zelf
“Er komen mensen van allerlei pluimage bij mij in de praktijk. Er komen transgenders die midden in hun overgangsproces zitten, mensen met trauma’s door een verlies of een nare ervaring uit hun jeugd. Maar ook mensen die te horen hebben gekregen dat ze de rest van hun leven met een beperking moeten leven of met een chronische aandoening, zoals hiv. Ik heb meerdere mannen en vrouwen met deze diagnose mogen begeleiden. Je maakt een veranderingsproces door naar een nieuw zelf. Je moet leren accepteren dat je deze ziekte hebt en daar komt vaak een hoop zelfafwijzing en eenzaamheid bij kijken. Of angst daarvoor. Door het stigma rond hiv, dat er helaas nog vaak is, leven er in de omgeving vooroordelen, die zelfafwijzing versterken. Maar ik heb ook iemand meegemaakt die dacht dat deze vooroordelen er waren en zichzelf helemaal isoleerde. Ik heb hem gevraagd om te vragen aan vrienden of dat klopte. Toen bleek dat het heel erg meeviel met die vooroordelen. Er is zelfs een vriend meegekomen naar de praktijk. Zijn vrienden hielden nog net zoveel van hem. Helaas is dat lang niet overal zo. Ga aan de slag als je somber bent. Somberheid kan namelijk overgaan in depressie en depressie kan leiden naar suïcidale gedachtes. Vanaf dat punt kom je er veel minder makkelijk uit. Wees er op tijd bij.”
Lida is kunstzinnig therapeut en professioneel arts in psychotherapie. Tijdens de corona-pandemie werkt ze zowel fysiek in de praktijk als digitaal via Zoom. Kijk voor meer informatie op haar website: kunstzinnige-therapie.com.
Dit artikel verscheen eerder in hello gorgeous #34.
Tekst Charlot Spoorenberg Fotografie Martijn Gijsbertsen
