Liza (47) en Guido (48) zijn al bijna 40 jaar vrienden. Aan hello gorgeous vertellen ze wat hun vriendschap voor hen betekent. “Samen waren wij. Niet tegen de rest van de wereld, zoals je wel eens hoort. Maar wel apart van de anderen.
LIZA OVER GUIDO
“Waarom noem ik jou nog steeds een vriend, terwijl we elkaar eigenlijk amper spreken, laat staan zien? We weten van elkaar niet goed waar de ander mee bezig is, we houden elkaar slecht op de hoogte, ik heb weinig idee hoe je je leven leeft en wat jou in dagelijks bezighoudt. Een (groot?) deel van je leven is verborgen voor mij. Als we elkaar − een paar keer per jaar − spreken, gaat het over de miserabele toestand in de wereld, politieke vraagstukken of het klimaat. Of we analyseren onze relaties en de mensen waar we mee worstelen. Over ons werk praten we bijna niet, ik wist lange tijd eerlijk gezegd niet eens wat je precies deed. Hoe je je dag invult, wat je ’s avonds doet en wie jouw vrienden zijn, weet ik niet. Zelfs over jouw dochter hebben we het eigenlijk nooit. Hoe vind je het om vader te zijn? Wat zijn je wensen voor haar toekomst? Wat vind je moeilijk, leuk of spannend aan het vaderschap? Ik heb geen idee, en vraag er ook niet naar.
Toch zijn we vrienden, al bijna 40 jaar.
Foto Henri Blommers
Ik was een jaar of 9 toen jij bleef zitten en bij mij in de klas kwam. Vriendinnetjes had ik wel, maar toen jij in de klas kwam, kreeg ik een hartsvriend, hoewel ik je nooit zo noemde. Hoe we elkaar ‘gevonden’ hebben, weet ik niet meer. Ik neem aan dat je meedeed met een van de toneelstukjes die ik toen graag maakte voor de week- en maandafsluitingen op school. Het liefste voerde ik elke week een zo’n stukje op, de juf vroeg ooit ik die week eens niet mee wilde doen. Toen jij erbij kwam, werden de toneelstukjes beter. We deden Achterwerk in de kast na, met zelfgeschreven sketches over onze klasgenootjes, we deden mee aan de grote Playback Show (jij als Prince, ik als Tina turner, jij won, want je had twee klasgenootjes bereid gevonden in de jarretels van je moeder op te treden – daarbij verbleekte mijn act natuurlijk tot een schamel amateurstukje) en concurreerden met elkaar om de hoofdrol in de eindmusical. Ook die won jij, met één stem meer dan ik – omdat ik braaf op jou had gestemd en jij op jezelf.”
‘See you in court’
“En toen kwam Dynasty op tv. Elke woensdagmiddag zaten we met grote ogen en toenemende fascinatie naar de valse trucs van Alexis te kijken. Al snel maakten wij onze hele wereld tot een remake. Geïnspireerd door de vele relationele ontwikkelingen, de ruzies en de scherpe one-liners van Alexis verschoven wij de soap naar ons echte leven. ‘I’ll destroy you’ en ‘See you in court’ werden gevleugelde uitspraken tegen irritante klasgenootjes. Met onze zelfgemaakte bankbiljetten (allemaal van 1.000.000 gulden) kochten we op het schoolplein bediendes. En we speelden de scenes na in het grote meubelwarenhuis. Dan vochten we eerst uit wie Alexis mocht en Blake moest zijn, en zaten daarna gewichtig op de kantoormeubelafdeling achter de grote glimmende bureaus. Als kinderen van de kapitalistische jaren tachtig waren we ook dol op Monopoly. Na schooltijd en in de vakanties speelden we urenlang, en uiteraard werd ook hier een flinke toef Dynasty op losgelaten. Nadat we merkten dat het spel al na ongeveer drie uur voorbij was, verzonnen we een nieuwe regel: we deelden al het bankgeld op en speelden zo verder. Daar kwam alleen een einde aan zodra ik dreigde te winnen en jij al mijn hotels opeiste, of anders het spelbord woest omver gooide en aankondigde dat je er nu geen zin meer in had.
Ja: ruzie maken, daar was je dol op. Hoe groter het drama, hoe meer lol jij erin leek te hebben. Zelfs de volwassen buurvrouw gaf jou een klap omdat je je netjes met handen schudden had voorgesteld aan het vosje met pootjes dat om haar nek hing. Met verve speelden wij dan later die ruzies na.”
Veilige haven
“Een groot toneelstuk, dat was ons leven vroeger. Samen waren wij. Niet tegen de rest van de wereld, zoals je wel eens hoort. Maar wel apart van de anderen. Als stelletje zag ik ons nooit. Jij was geen jongen of meisje, jij was anders. Verliefd was ik op andere jongens uit de klas. Jij ook, vertelde je me pas veel later.
Mijn moeder en haar vriendin zagen jouw homoseksualteit natuurlijk wel, en boden je – denk ik – een veilige haven. Ik schaamde me diep voor de lesbische relatie van mijn moeder, maar jij bleef bij ons thuiskomen. Nu denk ik dat ik je toen aseksueel vond. Ook toen we onze eigen seksualiteit ontwikkelden, en jij eerst nog vriendinnetjes had, zag ik jou nooit als mijn vriendje. Toen je tegen me uit de kast kwam, vond ik dat hoogstens een beetje raar. Het was überhaupt niet in me opgekomen dat jij verliefd kon worden en seks kon hebben.
Ik denk dat het door jouw grote humor komt dat ik heel lang jouw geen oog en oor had voor waar jij mee worstelt. Je nam alles met een grap, je lachte alles weg. Zelfs toen je bij je werk in het tankstation was overvallen en de overvallers je met een mes bedreigden, maakte je er nog een grappig verhaal van. We lachten erom, en dat was dat. Ook hebben we het nooit over jouw hiv. Pas de laatste jaren probeer ik door je grappen heen te kijken en vraag ik me wel eens af wat zulke dingen met jou doen. Maar vragen doe ik het nog steeds vrijwel nooit. We hebben ándere zaken te bespreken; praten over gevoelens doe ik met anderen.”
Een beetje familie
“Waarom zijn we dan nog steeds vrienden? Ik ken je niet door en door, er zijn veel kanten aan je leven en je persoonlijkheid die ik niet ken. Het belangrijkste antwoord is voor mij: we delen een verleden, je bent een stabiel, vertrouwd en betrouwbaar onderdeel van mijn leven en jij blijft altijd. Een beetje als familie, maar zonder de verwachtingen die daar bij horen. We maken ons zorgen om dezelfde dingen, en kunnen daar ook samen om lachen. Je leerde en leert mij te relativeren.
Foto Henri Blommers
Lang heb ik me afgevraagd waarom ik zo zelfverzekerd ben. Natuurlijk, onzekere kanten heb ik ook, maar hoe beter ik anderen leer kennen en hen vragen stel, hoe meer ik erachter kom dat diep in mij een vertrouwen zit dat maakt dat ik me minder van anderen aantrek dan veel mensen om mij heen. Ik ben ervan overtuigd dat dat vooral door mijn kindertijd met jou komt. De humor die we deelden was een heerlijk en energiek pantser. Door onze creativiteit te ontwikkelen, konden we via het spel onze eigen levens maken. Dat gaf mij regie over zaken waar ik normaal gesproken de hand niet in had, en het gaf me een veilig gevoel. Nooit heb ik me als kind afgevraagd wat anderen van me vonden en of ik het wel goed deed. Braaf, serieus en zorgelijk als ik ben, sterkt die wat surrealistische blik op het leven als een real life Dynasty mij nog steeds als ik het moeilijk heb met iets. Het leven bekijken als soap serie, dat bevalt mij wel. Met ons als Blake en Alexis natuurlijk.”
GUIDO OVER LIZA
“Bijna 40 jaar vriendschap. Om eerlijk te zijn denk ik eigenlijk nooit zo na over onze relatie. Jij bent voor mij als vanzelfsprekend aanwezig in mijn leven. Vanzelfsprekend bijzonder. Misschien denk ik nooit zo na over onze relatie omdat we zo jong waren toen we elkaar leerden kennen. En omdat ik mij ondertussen geen voorstelling meer kan maken dat je niet in mijn leven zou zijn.
We lopen niet de deur bij elkaar plat, we zijn niet bij alles van elkaar betrokken. Maar misschien kan je ook niet op de hoogte zijn van elk onderdeel van elkaars leven. Daarvoor zien we elkaar te weinig en wonen we net te ver bij elkaar vandaan. Ik ervaar hierdoor geen nonchalance of afwijzing, omdat ik weet dat als er iets speelt dat voor mij belangrijk is, ik jou direct kan betrekken. Ook denk ik dat iedere vriendschap verschillend is en een eigen invulling heeft.”
Losheid
“In onze jonge jaren waren we vooral veel samen, met elkaar en toch ook los. We hadden vriendschappen met anderen en ook verschillende interesses. Er was een betrokken losheid die voor ons werkte. We deelden als kinderen veel, en ik denk dat we al die jaren vrienden zijn gebleven omdat wat we delen in de basis niet is veranderd. Raakvlakken, waarden, ideeën en humor leken al die jaren redelijk samen op te gaan. En een grote gemene deler is dat we elkaar vonden in het anders zijn. We hebben beiden in ons leven keuzes gemaakt die buiten de heersende norm vielen. Vanaf onze kindertijd deden we het anders en onbewust is dat voor mij veilig geweest. Jij oordeelde er bijvoorbeeld niet over of mijn gedrag te meisjesachtig was, of dat ik te veel op een meisje leek. Grappig genoeg kan je wel kampioen oordelen zijn, maar meestal oordeel je over de onnadenkendheid van mensen. Mensen die zichzelf geen vragen stellen en kritiekloos de heersende norm volgen.
Voordat we elkaar leerden kennen, was ik een onzekere jongen. Als kind van tienerouders die zelf wat emotionele rotzooi hadden op te ruimen bleek ik een leerachterstand te hebben. Ik voelde mij niet thuis tussen andere kinderen. Ik voelde me anders, en andere kinderen zagen dat ook. Ik wilde onzichtbaar zijn en fantaseerde daar ook vaak over. Ik moest het schooljaar overdoen omdat ik zo onzichtbaar was, maar de rode strepen in mijn schriftjes dat niet waren. Toen kwam ik bij jou in de klas en ik weet dat ik direct tot je was aangetrokken. Je maakte op mij een hele eigen indruk en leek niet gevoelig voor wat andere kinderen vonden. Jij had een bos krullen en blondeerde die door plukken haar in bleekmiddel te dompelen, of kleurde ze juist weer met stift. Jij maakte theater en ik mocht van jou meedoen. We liepen samen naar school waar veel besproken moest worden. We maakten de grootste verhalen.
Als klasgenoot André voor de zoveelste keer woedend op zijn stiften stampte, bedachten wij er een heel verhaal omheen: het kwam door zijn moeder waar wij beiden al lang van hadden geconstateerd dat die vrouw niet pluis was. Ze oogde tuttig en veel te streng, en dat zou André wel niet in de koude kleren zitten. Ook klasgenoot Yvonne vonden wij het waard om te bestuderen. Wij haalden haar vaak op om mee naar school te lopen. Vooral op vrijdag tussen de middag kwamen we dan wat eerder, omdat we dan nog blik op de tafel konden werpen. ‘Kliekjesdag’, was het dan bij hun. Warm eten in de middag was al bijzonder, en dan ook nog eens de restjes van de hele week als lunch: dat wakkerde onze verbeelding flink aan.”
Foto Henri Blommers
Strenger dan ik
“Ik heb mijn vriendschap met jou als heel vrij ervaren. Omdat ik graag bij je thuiskwam, en me ook thuis voelde bij je moeder en haar vriendin, bleven we ook in contact toen jij andere vrienden kreeg.
Onze levens liepen vaak uit elkaar, maar ergens bleef de verbinding in een gedeeld beeld over de wereld. Als kinderen hebben wij de wereld proberen te duiden. Jij altijd wat strenger dan ik. Jij had vaak meningen over wat jij juist vond en wat niet. Je gedachten waren vaak progressief en daar kon ik mij vaak in vinden. Soms sloeg je wat door. Zo vond je toen we jong waren dat vrouwen geen kinderen moesten krijgen voor hun dertigste. Toen we in de dertig waren, vond jij dat vrouwen geen kinderen moesten krijgen na hun dertigste.
Jij wilde nooit kinderen en hebt bewust gekozen om ze niet te krijgen. Als heterovrouw met een relatie was dat een keuze tegen de heersende norm in. Ik koos als homoman met hiv wel voor een kind. Jij koos ervoor om in een jaren durende relatie niet te trouwen. Het instituut huwelijk vond je maar niets. Je vierde die beslissing met een ‘niet-trouw-feest’. Een nep-huwelijksfeest, zodat je wel in het middelpunt kon staan met een mooie jurk, maar zonder de stomme dingen van een huwelijksdag. Ik koos wel voor het huwelijk en heb ondertussen twee echtgenoten versleten. Wat mij betreft ligt hierin de kern van onze vriendschap. Het anders zijn en ook durven zijn. Wij zijn samen verder ontwikkeld, maar staan voor de keuzes die we maken. Dat liet jij mij zien in die beginjaren van onze vriendschap.”
Dit artikel verscheen eerder in hello gorgeous #33.
Tekst Liza van den IJssel en Guido Zonneveld Fotografie Henri Blommers
