Ken je het kunstwerk ‘Der Lauf der Dinge’ van Fischli en Weiss? Het is een kettingreactie van dertig minuten, zoals een rijtje dominostenen, maar dan ingewikkelder. Fascinerend om naar te kijken, maar een metafoor voor het leven, zoals ik dat iemand wel eens heb horen zeggen? Nou, nee. Want dat is geen van tevoren uitgestippeld parcours van acties en reacties. Al zou dat soms wel gemakkelijk zijn. Als je een moeilijke keuze moet maken bijvoorbeeld.
Zoals mijn oma altijd al zei: het leven is een opeenvolging van keuzes. Ga maar na hoeveel grote en kleine keuzes je maakt op een dag. En die leiden weer tot nieuwe mogelijkheden en keuzes. Het leven is dus geen parcours, maar een eindeloze vertakking van beslismomenten. Vaak zijn de consequenties ervan beperkt en te voorzien: eten we kip of vegetarisch, zal ik die sneakers kopen of sparen voor een nieuwe laptop? Maar ironisch genoeg zijn bij grote keuzes de resultaten moeilijker te voorspellen; welke opleiding ga ik volgen, blijf ik bij mijn lief of maak ik het uit, zal ik dit huis kopen? En soms zijn die pijnlijk omdat je er anderen mee raakt, welke beslissing je ook maakt.
Nu zijn er een paar dingen die ik heb geleerd over met name die moeilijke keuzes. Ten eerste: je bent 100% verantwoordelijk voor je keuze en de al dan niet bedoelde gevolgen ervan. Twee: je kunt van tevoren nooit weten wat het resultaat is, of achteraf beoordelen of het de beste keuze was. En ten slotte: na een keuze is er een nieuwe situatie waarin weer nieuwe keuzes te maken zijn.
Ik heb onlangs zo’n moeilijke keuze moeten maken. Ik verzamelde zoveel mogelijk informatie en bekeek het vraagstuk van alle kanten: wiens belang is het grootst, wat is de eerlijkste afweging, hoe kan ik de negatieve gevolgen beperken? Zo probeerde ik alle mogelijke scenario’s door te rekenen. Jaja, je verantwoordelijk voelen kost veel tijd en energie. En er komen ook emoties bij kijken: empathie, eigenwaarde, angst voor de gevolgen. Dus ik liep hopeloos vast.
Toen besefte ik me dat ik mijn keuze allang had gemaakt, maar me niet kon neerleggen bij de gevolgen. Ik bleef ik maar doormalen om een pijnloze oplossing te vinden. Maar die was er niet; het was kiezen tussen twee ‘kwaden’. De oplossing was om het om te draaien: wat zou er gebeuren als ik de ándere keuze zou maken? Dat scenario had ik al ‘doorgerekend’, maar was ik door mijn schuldgevoel bijna vergeten. Het werd me ineens duidelijk dat ik de juiste keuze had gemaakt. Ik kon weer een beetje rust vinden. En daardoor besefte ik me dat ik punt drie helemaal was vergeten: in die nieuwe situatie zijn er door iedereen weer nieuwe keuzes te maken die bepalen hoe het verder zou lopen. Ik ben toch niet in mijn eentje verantwoordelijk voor de héle ‘Lauf der Dinge’?
Door al dat gedenk bedacht ik me dat er nog een vierde punt bij hoort: een beetje geluk. Dat een vriend van me veilig thuis kwam na een autoritje onder invloed van een paar pilletjes, was een kwestie van geluk, niet van een verstandige keuze. Toen moest ik ineens denken aan een uitspraak van Reina Foppen. Op de impertinente vraag hoe ze hiv heeft gekregen, is haar antwoord altijd: “Op dezelfde manier als jij het zou hebben gekregen.” Een steengoed antwoord. Want als je hiv hebt, heb je wat uit te leggen, vinden sommigen. Dan zul je wel verkeerde keuzes hebben gemaakt. Of heb je misschien gewoon pech gehad? Want draai ook dat eens om: heb je altijd de juiste keuzes gemaakt als je geen hiv hebt? En waarom hoef je daarover dan niets uit te leggen? Dus wat je keuzes ook waren: je kunt gewoon gruwelijk pech hebben. Of zoals ik voor wat betreft hiv: een beetje mazzel.
Deze column verscheen eerder in hello gorgeous #29.
Tekst Bas Timmermans Illustratie Karina Grens
