Suzanne ter Haar (28) is oprichter en voorzitter van Get Up Tanzania (GUTz), een Nederlandse stichting die verbonden is met de lokale organisatie in Tanzania met dezelfde naam. Nyakwesi Mujaya (32) is daar manager.
Na haar theateropleiding in Nederland vertrok Suzanne naar Zuid-Afrika om Afrikaans theater te studeren. Ze zag daar de verwoestende impact die hiv heeft op de bevolking. In 2012 ging ze naar Tanzania om te werken als vrijwilliger voor Art in Tanzania. “Nyakwesi werkte in die tijd al met straatkinderen in Dar es Salaam die een of beide ouders hadden verloren aan aids en woonde om de hoek bij mij. Toen we elkaar ontmoetten, waren de eerste plannen voor GUTz al snel gemaakt.”
Participeren
GUTz zet hiv-preventie- en awareness-projecten op in vooral de afgelegen gebieden van het Afrikaanse land. Ze combineren hierbij educatie met entertainment (‘edutainment’) en organiseren muziek- en theaterfestivals. Daar kunnen bezoekers – vooral jongeren – zich ter plekke laten testen op hiv. Nyakwesi: “We doen dit met forum-theater, waarbij het publiek wordt gemotiveerd om te participeren. Op deze manier verminderen we het stigma en spreken mensen eindelijk een keer écht over hiv, zonder de gewoonlijke angst en schaamte.”
Tanzania heeft 55 miljoen inwoners, verdeeld over ruim dertig regio’s. De gemiddelde hiv-prevalentie is 4.7%, maar verschilt sterk per regio. Toen GUTz in 2016 in een van de meest afgelegen gebieden van Tanzania in een week zevenduizend mensen testte, bleek een op de tien hiv-positief; een cijfer dat ook de overheid schokte.
Suzanne legt uit dat dit onder andere komt doordat de voorwaarden voor preventie niet altijd goed zijn geregeld. “Van de overheid mochten in dat gebied alleen apotheken condooms verkopen. Die zijn ’s avonds gesloten. Mensen die uitgaan en zichzelf willen beschermen, kunnen dan dus nergens terecht.” Als je hiv hebt, is de behandeling gratis, maar vooral de klinieken in afgelegen gebieden krijgen niet altijd op tijd de medicijnen. “Mensen moeten dan naar de grote stad voor hun hiv-medicatie, maar hebben vaak niet het geld om daarheen te gaan.”
Foto Jimmy Mathias
Overwerk
De overheid maakt het werk van GUTz op verschillende manieren moeilijk. Nyakwesi: “We hebben sinds kort een president die de corruptie wil aanpakken. Hierdoor is de overheid enorm formeel geworden en werken de ambtenaren met een vast budget. Als we iemand van de overheid uitnodigen om naar ons werk te komen kijken, moeten we hen betalen voor de reis en de uren die ze eraan kwijt zijn, want het wordt gezien als overwerk.”
Tanzania heeft ook anti-homowetten, die verbieden om services aan te bieden aan mannen die seks hebben met mannen. Nyakwesi: “Ons werk zou door de overheid kunnen worden uitgelegd als promotie van homoseksualiteit en GUTz kunnen sluiten.”
Naast het taboe op homoseksualiteit is er het alom aanwezige hiv-stigma. Hierdoor durven mensen zich vaak niet te laten testen of – als ze hiv hebben – hun medicijnen te nemen. Suzanne: “Onlangs sprak ik een grootvader die zowel zijn zoon als zijn dochter had verloren aan aids. Hij bracht zijn kleinkinderen bij ons langs om hen te laten testen, omdat hij hen niet wilde verliezen. Het vereiste veel durf van hem om ons dit te vertellen.”
Natuurlijk kan er vanuit de overheid nog veel worden verbeterd in de manier waarop Tanzania hiv aanpakt, maar volgens Suzanne en Nyakwesi hebben de mensen zelf de oplossing in handen. Nyakwesi: “We moeten elkaar gaan informeren over hoe we onszelf kunnen beschermen en vertellen dat er een leven mogelijk is na je hiv-diagnose. Het virus heeft vaak door de onterechte angst en het stigma nog een grote invloed op de levens van mensen. Dit is zo onnodig.”
Dit artikel verscheen eerder (in het Engels) in hello gorgeous #23.
Tekst Leo Schenk Fotografie Jimmy Mathias
