AIDS 2018: hiv en drugs

Woensdag. Terwijl de standhouders in de Global Village van alles organiseren en de standhouders op de businessbeurs hun waar aan de man proberen te brengen, gaat de aidsconferentie in volle vaart door met sessies over allerlei verschillende onderwerpen. Er zijn wetenschappelijke sessies, beleidssessies, activistische sessies, fondsensessies, mensenrechtensessies en workshops. Ook is er een gestage stroom van persconferenties. En tussendoor wordt er gedemonstreerd, aandacht gevraagd voor afzonderlijke onderwerpen en ontzettend veel genetwerkt. Het hiv en aidsveld raakt vele onderwerpen en de pakweg 16.000 deelnemers aan de conferentie pakken hun kans om koffie te drinken met oude vrienden en nieuwe kennissen.

Jouw hello gorgeous verslaggever, Gerrit Jan Wielinga, besloot zich op woensdag te verdiepen en hobbelde van sessie naar sessie. Het blijft lastig kiezen tussen zoveel onderwerpen, maar als recreatief drugsgebruiker was ik wel benieuwd naar de verhalen over de hiv epidemie achter de drugs waar zoveel aandacht voor is tijdens de conferentie en koos een aantal sessies die dit onderwerp van verschillende kanten belichtten.

Vijand nummer 1

 De meest naargeestige verhalen komen van de Filipijnen waar inmiddels 21.000 druggebruikers dood zijn geschoten door de politie of onder verdachte omstandigheden dood zijn gevonden. De overheid heeft druggebruikers vijand nummer 1 gemaakt en zet naast speciale eenheden van het leger ook huurmoordenaars in om het land drugsvrij te maken. Inmiddels is eenderde van de bevolking gecontroleerd op drugs en zijn er 142.000 mensen gearresteerd. Ook was er een speciale regeling waarbij je jezelf kon aangeven bij de politie als je drugs neemt. Zo’n 1.3 miljoen Filipino’s hebben daar gebruik van gemaakt. In principe zou je dan naar een rehabilitatiecentrum moeten, maar daar had de staat geen rekening mee gehouden toen ze hun repressieve maatregelen aankondigden. Er zijn dus te weinig van die centra.

Internationaal is er veel kritiek op de Filipijnen, maar president Duterte trekt zich daar weinig van aan. Met een geöliede propagandamachine achter zich en flinke angstzaaierij onder de bevolking probeert hij zijn macht te behouden, wat hem op dit moment prima lukt gezien de hoge waarderingscijfers van de bevolking voor zijn politiek.

Niet te winnen

De ‘war on drugs’ woedt ook op andere plekken in de wereld, Mexico is een voorbeeld en Colombia is ook nog steeds een grote producent. Opvallend is dat de oorlog tegen drugs vooral de armere bevolking treft. Ongeveer de helft van alle gevangenen in de Verenigde Staten zit in de gevangenis om een drugsdelict. Ter vergelijk: 25% van alle gevangenen ter wereld zit in een Amerikaanse gevangenis en 33% van deze gevangenen is zwart, terwijl de Amerikaanse bevolking ongeveer 4% uitmaakt van de totale wereldbevolking en zwarte Amerikanen ongeveer 12% van de Amerikaanse bevolking.

Repressieve maatregelen rondom drugs zijn ongeveer honderd jaar oud en de gevolgen van dit beleid zijn eigenlijk nooit echt goed geëvalueerd. Er is altijd veel aandacht voor biologisch gekweekte drugs, en veel minder voor synthetische. Volgens een onderzoeker komt dit vooral omdat opgerolde velden papaver, coca planten en cannabis makkelijker te tellen zijn. De productie van beide soorten drugs neemt nog steeds toe. De ‘war on drugs’ is niet te winnen.

Harm Reduction

Enter Harm Reduction. Vanaf begin jaren 80 bestaan er in Nederland de spuitomruil, de methadonbus en gebruikersruimten. Door middel van goeie voorlichting wordt verantwoord gebruik van drugs gestimuleerd. De gedachte is: mensen gebruiken toch drugs, dus we kunnen mensen die drugs gebruiken beter helpen om verstandig met het spul om te gaan of ze begeleiden als ze van het spul afwillen. Het bezit van kleine hoeveelheden drugs wordt niet gestraft. Hiv oplopen door het delen van naalden is in Nederland tot een minimum teruggebracht. Zwitserland volgde in de jaren negentig met dit beleid en tegenwoordig is Portugal de koploper wat betreft harm reduction. De afgelopen tien jaar zijn nieuwe gevallen van hiv door druggebruik daar gevallen van 1.000 nieuwe infecties per jaar naar minder dan 100.

Samenloop

Hoe anders is het in Rusland waar 70% van de nieuwe hiv infecties druggerelateerd zijn. Een samenloop van repressie en geen goeie gezondheidszorg en preventieve middelen. De organisaties die druggebruikers willen helpen met spuitomruil en methadonachtige vervangers worden actief tegengewerkt door de staat. Omdat deze organisaties geen fondsen kunnen krijgen binnen Rusland, krijgen ze vaak geld uit het buitenland om hun werk te doen. Maar dit betekent dat je op een lijst kunt komen van organisaties die door buitenlandse beïnvloeding als staatsgevaarlijk worden aangemerkt. Zo behoudt de staat haar controle. Mensenrechtenorganisaties (bijvoorbeeld op het gebied van LHBTI) treft hetzelfde.

In Rusland zijn nu meer dan een miljoen (1.220.000) mensen met hiv en dat aantal groeit explosief. Ongeveer 35% van deze mensen zit in de zorg, en een nog veel kleiner percentage heeft een ondetecteerbare viral load. Groepen als homo’s, sekswerkers en druggebruikers hebben veel minder goeie toegang tot de gezondheidszorg dan de rest van de bevolking. Als er niets gebeurd op het gebied van mensenrechten, harm reduction en toegang tot zorg dan is Rusland reddeloos verloren in de strijd tegen aids. Bijkomend ongemak is hepatitis C en tuberculose.

Chase the virus

Een gezondheidsramp op ongeveer drie uur vliegen van Amsterdam. En zoals al eerder gezegd is het in de rest van het voormalig Oostblok niet beter gesteld. In EU-landen als Hongarije, Bulgarije en Roemenië is er inmiddels ook geen geld meer voor harm reduction.

Overal binnen de conferentie zie je de campagne ‘chase the virus, not people’, ofwel ‘jaag op het virus, niet op mensen’. De slogan wordt op verschillende moment gericht gescandeerd door clubjes activisten die met borden rondlopen en witte handboeien dragen. Ze hebben ook een website: chasevirus.org.

Tekst Gerrit Jan Wielinga Fotografie Marten van Dijl/IAS