En toen was het ineens voorbij, het circus is weer vertrokken. 18.000 wetenschappers, medici, hulpverleners, pillenboeren, activisten, mensen die werken bij een mensenrechtenorganisatie of een fonds, journalisten en toevallige voorbijgangers beëindigden een week vol netwerken, actievoeren, informatie en ervaringen delen en aandacht vragen voor nieuwe producten door nog even naar Bill Clinton te komen luisteren en dan de koffer te pakken. Volgende stop: San Francisco / Oakland. Misschien.
Het gonsde al de hele week door de conferentie: moet deze caravaan wel naar de Verenigde Staten? Vooral Amerikanen zelf waren zich erg bewust van de staat waar hun land in verkeerd. Maar er zijn naast de gebruikelijke emotionele politieke realiteit van dat land ook praktische problemen. Sekswerkers en druggebruikers mogen het land niet in.
Inreisverbod
De eerste keer dat de aidsconferentie naar Amsterdam kwam was in 1992, en dat was nadat men inzag dat het fout was een conferentie te organiseren waar de grootste belanghebbenden van die conferentie niet bij aanwezig konden zijn: mensen met hiv of aids. Het oorspronkelijke idee om dat jaar de conferentie in Boston te houden werd dus afgeblazen.
Vanaf 1987 was het verboden voor mensen met hiv om naar de VS te reizen, waardoor er bij de conferentie in San Francisco in 1990 problemen ontstonden bij mensen met hiv of aids die op weg waren naar de conferentie. Die conferentie kenmerkte zich trouwens door de grote protesten die waren opgezet door activisten omdat er niet genoeg haast werd gemaakt met nieuwe medicijnen en de ongeïnteresseerdheid van de Amerikaanse politiek voor het onderwerp. De organisatie van de conferentie besloot vanaf dat moment dat protesten tijdens de conferentie welkom waren. Een vrij unieke beslissing die ook de afgelopen week in Amsterdam werd gehonereerd.
Protest welkom
Zoals tijdens de speech van voormalig president van de VS, Bill Clinton, die zich de afgelopen decennia heel erg ingezet heeft voor de wereldwijde aidsbestrijding. De man was nog niet aan zijn speech begonnen of een coalitie van sekswerkers en druggebruikers eisten het woord vanuit midden in de zaal. Die ze ook kregen. Op de grote schermen kwam de boodschap dat protest welkom is en Clinton deed een stapje opzij van zijn spreekgestoelte.
De actievoerders eisten decriminalisatie van sekswerk, het afschaffen van de inreisbeperking en veplaatsen van de conferentie in San Francisco / Oakland naar ergens anders en riepen Clinton op om er iets aan te doen. Toen ze klaar waren met hun protest wachtten ze op een antwoord van het grote podium. Maar Clinton prees de organisatie voor het verwelkomen van het protest en ging verder met zijn speech. Dat vonden de actievoerders niet ok en schreeuwden dat ze antwoord wilden. Clinton ging er toen wel op in en zei niet te weten wat de vraag was, tot groot ongenoegen van de actievoerders die bleven doorhameren op hun punten vanuit het midden van de zaal.
Het is inderdaad de vraag wat een ex president van de Verenigde Staten kan betekenen in de discussie rondom inreisvraagstukken en het verplaatsen van de volgende conferentie. Zeker in zijn rol als fondsenwerver is het waarschijnlijk niet zijn plek om daar uitspraken over te doen. Maar hij maakte wel een opmerking over hoe hij George W Bush belde op de dag nadat Trump was verkozen als president. Bush had een speciaal presidentieel fonds opgezet voor de aidsbestrijding en Clinton was bang dat dit fonds zou opdrogen door het nieuwe regime. Bush heeft er toen snel voor gezorgd toezeggingen van geldschieters van dat fonds veilig te stellen.
Uiteindelijk werden de actievoerders weggejouwd door het publiek die er op een gegeven moment ook genoeg van had. Clinton zag dat de sfeer omsloeg en merkte op dat hoewel de belangen van de actievoerders relevant waren dat ze niet de aandacht van alle andere groepen mochten blijven kapen. Morrend dropen de actievoerders af, maar hun punt was gemaakt. Iedereen ging nadenken over of het inderdaad een goed plan was om de volgende conferentie in Amerika te houden.
Voors en tegens
De voorstanders, als Clinton en het Amerikaanse congreslid uit Oakland vinden het juist goed dat de conferentie gehouden wordt in Amerika, want echte verandering komt uit directe confrontatie. Daarbij is San Francisco voor Amerikanen een bijna heilige plek als het over hiv en aids gaat. Daar werden de eerste veldslagen tegen het virus gevoerd.
Tegenstanders van de volgende conferentie in Amerika hebben een punt. Bij de vorige conferentie in Amerika, in Washington DC in 2012, mochten sekswerkers en druggebruikers het land niet in, waardoor hun belangen niet goed vertegenwoordigd werden tijdens die conferentie.
Nu kun je erover twisten of het sowieso wel een goed plan is om zo’n conferentie te houden in een land waar de politiek en de samenleving zo hardvochtig gespleten is. Daarbij hebben Amerikanen het graag over henzelf, wat duidelijk werd elke keer dat een Amerikaan het podium opkwam en zich verontschuldigde voor Trump. Wordt de volgende conferentie niet een slag om de publieke opinie en daarmee mensen met hiv een speelbal van moraliserende krachten binnen het Amerikaanse debat? We gaan het zien.
Twee belangrijke boodschappen
Ondertussen werd de conferentie afgerond met verslag van de verschillende thema’s op de conferentie. Twee grote boodschappen:
– Er is geen discussie meer over U=U. Ja, mensen waar hiv niet meetbaar is, kunnen het virus niet overdragen.
– De aidscrisis is nog lang niet over.
Het is mooi dat het rijke westen flink op weg is naar de 90-90-90 doelen van de VN, maar de rest van de wereld loopt ver achter. Probleem zijn mensenrechten en geld waardoor hiv niet wordt opgespoord, mensen niet in behandeling komen en hun virus niet succesvol kunnen onderdrukken. Daarnaast bestaat er een aidsmoeheid. Zeker in de rijke landen zijn hiv en aids geen prioriteit meer, waardoor er ook steeds minder druk komt uit die landen om echt veranderingen aan te brengen in beleid. Hierdoor gaat ook de geldkraan dicht, of worden de gelden besteed aan andere ziekten zoals kanker en malaria.
Het wordt nog een hele strijd om aids en uiteindelijk ook hiv uit te roeien.
Tekst Gerrit Jan Wielinga Fotografie Matthijs Immink/IAS
