Sean Strub is directeur van The Sero Project, een netwerk van mensen en organisaties in de VS dat zich inzet tegen de criminalisatie van hiv. “Tussen mensen met hiv en de gevangenis staat vaak maar één ontevreden sekspartner.”
“Toen ik in 1981, op mijn 23e, hoorde over de symptomen van wat later aids ging heten, schrok ik. Zelf had ik ook last van nachtzweten, opgezwollen lymfeklieren en was heel erg afgevallen. Zoals ook voor anderen geldt die hiv hebben opgelopen voordat er medicatie beschikbaar was, is het een wonder dat ik nog leef. Vanaf het moment dat mijn vriend in 1984 aan de gevolgen van aids overleed, ben ik me steeds meer gaan bezighouden met aidsactivisme. Zo was ik onder meer lid van ACT UP. In 1994 ben ik het blad POZ begonnen, omdat ik merkte dat er onder de netwerken van aidsactivisten behoefte bestond om meer over elkaar te weten te komen. Tien jaar later heb ik het blad verkocht en ben me steeds meer gaan toeleggen op het tegengaan van criminalisatie van hiv.”
Delinquent
“Als hoofdredacteur van POZ kwam ik verhalen tegen van mensen die achter de tralies verdwenen vanwege hun hiv. Veel Amerikaanse staten veranderden hun wetten. Hierdoor werden mensen met hiv strafbaar als ze hun sekspartner niet voorafgaand aan de seks vertelden dat ze hiv hebben. Maar ook werd het hebben van hiv steeds meer een reden om verdachten die voor andere strafzaken werden berecht hogere straffen op te leggen. Het maakt vaak niet uit of het virus daadwerkelijk is doorgegeven. Zo kreeg een student in Missouri vorig jaar een straf opgelegd van dertig jaar omdat hij een sekspartner niet had verteld dat hij hiv had. Er was geen sprake van besmetting van de ander. We zeggen weleens dat er tussen mensen met hiv en de gevangenis vaak maar één ontevreden sekspartner staat.
Meer dan dertig van de vijftig staten in de VS hebben wetten die hiv criminaliseren. Het verschilt per staat hoe de maatvoering is. In sommige kun je veroordeeld worden, omdat je hiv daadwerkelijk hebt doorgegeven. In andere staten kun je al naar de gevangenis worden gestuurd, omdat je hebt verzwegen dat je hiv hebt of er over gelogen hebt. Verdachten van zedendelicten krijgen aanzienlijk hogere straffen als ze hiv blijken te hebben. En in sommige staten wordt je al veroordeeld als je als persoon met hiv naar iemand spuugt. Het is in deze staten standaard dat je een document moet invullen na een positieve hiv-test. Dan kan altijd aangetoond worden dat je wist dat je hiv hebt. Kom je eindelijk vrij na je celstraf, dan wordt je op een lijst van zedendelinquenten gezet die door iedereen kan worden geraadpleegd, waardoor het vaak moeilijk is om weer aan een baan te komen of rustig ergens te wonen.”
One night stand
“Als voorbeeld denk ik dat het verhaal van Nick Rhoades uit Iowa heel treffend is. Nick kreeg in 2008 een gevangenisstraf van 25 jaar omdat hij een one night stand niet vertelde over zijn hiv. Toen die date hier later toch achter kwam, gaf hij hem aan. Hoewel het virus in Nick’s bloed niet aantoonbaar was, hadden ze toch een condoom gebruikt tijdens de seks. De one night stand had dus helemaal geen risico gelopen, maar Nick werd wel veroordeeld. De rechter begreep een jaar later dat er iets niet helemaal in de haak was met de strafmaat en besloot de straf te verminderen naar vijf jaar proeftijd en tien jaar registratie in het zedendelinquentenregister. Dit betekende onder meer dat Nick een enkelband met GPS moest dragen en toestemming van zijn reclasseringsambtenaar moest krijgen als hij seks wilde gaan hebben.”
Gevangenis
Foto Bill Waldman
“The Sero Project is een netwerk van mensen en groepen die zich inzetten tegen deze onrechtvaardigheid. Hiv is geen misdrijf. We werken samen met advocaten om mensen vrij te krijgen, met lobbyisten die de politiek proberen te overtuigen deze wetten af te schaffen en met activistengroepen die zich inzetten voor het welzijn van veroordeelden. Eén van de grote problemen die we tegenkomen in gevangenissen is dat sommige geen of slechte medische hulp bieden aan gevangenen met hiv. Dan krijg je bijvoorbeeld geen pillen, of alleen maar zo nu en dan. Omdat elke staat zijn eigen gevangenissysteem heeft, hangt het er heel erg van af waar je terecht komt.
Vaak kennen mensen met hiv die veroordeeld zijn hun rechten niet. The Sero Project zorgt dus ook voor informatie voor veroordeelden. Of ze die informatie daadwerkelijk krijgen hangt ook vaak af van de gevangenis waar ze zitten. Op onze website hebben we tips voor mensen met hiv die aangeklaagd worden, bijvoorbeeld dat je nooit moet praten zonder bijstand van een advocaat. En zit je in een discordante relatie, dan is het vaak handig – hoewel het raar klinkt – om bewijs te verzamelen dat je het met je partner hebt gehad over je hiv. Je weet namelijk nooit wat er gebeurt als je relatie verbroken wordt.”
Zwarte gemeenschap
“Omdat het verzwijgen of overdragen van hiv als misdrijf wordt gezien moeten mensen met hiv altijd op hun hoede zijn en daarom laten veel mensen zich niet testen. Als je weet dat je door een positieve test een grotere kans maakt om in de gevangenis terecht te komen, waarom zou je het dan willen weten? In de VS speelt ook nog mee dat minderheden sneller in het strafsysteem terechtkomen en hogere straffen krijgen opgelegd. Hiv is echt een groot probleem in zwarte gemeenschappen, omdat mensen gewoon geen vertrouwen hebben in het rechtssysteem. Het helpt natuurlijk ook niet dat de gemiddelde burger in de VS relatief weinig van hiv weet, zeker als je bedenkt dat veel rechtszaken worden beoordeeld door een jury bestaande uit burgers. Vaak wordt over zaken waar hiv een rol in speelt ook nog eens sensationeel bericht, wat de angst en de vooroordelen alleen maar doet toenemen.”
Europa
“De afgelopen vijf jaar hebben we een paar overwinningen geboekt tegen de criminalisatie van hiv. In de staten Colorado en Iowa zijn wetten aangepast, maar nu er een populistisch rechtse wind door de VS waait, ben ik bang dat het nog heel erg lang kan gaan duren voordat de situatie overal in de VS kan gaan veranderen. En laten we niet vergeten dat in veel landen in de wereld er straffen staan op het niet vertellen aan je sekspartner dat je hiv hebt. Ook in Europa worden nog mensen veroordeeld omdat ze hiv hebben overgedragen. De afgelopen jaren waren er veroordelingen in onder meer Duitsland, Frankrijk, Engeland en Italië, terwijl deze landen hiv niet eens expliciet in hun strafrecht noemen. Ga je verder naar het oosten, dan staat hiv wel weer in de strafwet, met als hoogtepunt Rusland waar jaarlijks zo’n vijftig mensen om hun hiv worden veroordeeld.”
Elke keer als ik iemand bezoek in de gevangenis die veroordeeld is vanwege zijn hiv, realiseer ik me dat iedereen met hiv dit kan gebeuren. En dat die veroordeling vaak te maken heeft met vooroordelen en angst. Overal ter wereld zitten mensen achter de tralies die niets verkeerds hebben gedaan. Daarbij schaadt het alle inspanningen om ervoor te zorgen dat hiv wordt ingedamd, zoals de testbereid van mensen.”
Dit artikel verscheen eerder in hello gorgeous #18.
Tekst Gerrit Jan Wielinga Illustratie Henk Hageman Fotografie Bill Waldman
