Ashton Applewhite (64) is een Amerikaanse schrijfster die op de barricades staat. Wat haar betreft is het afgelopen met de vooroordelen over ouder worden. Met haar manifest This Chair Rocks wil ze een revolutie starten tegen ouderdomsdiscriminatie (ageism); een revolutie die haar niet snel genoeg kan gaan.
Ageism is een vorm van discriminatie, omdat het is gebaseerd op het anders denken over of omgaan met mensen op basis van leeftijd. Denk bijvoorbeeld aan stereotypen als: oude mensen zijn incompetent en rimpels zijn lelijk. De gevolgen van ageism kunnen ver gaan en zijn lang niet altijd direct zichtbaar. Er zijn ouderen die een rollator stigmatiserend vinden, zelfs als dat betekent dat ze aan huis gekluisterd zijn.
Volgens Applewhite zijn de wortels van ageism en de angst voor de kwetsbaarheid van ouderdom diep verankerd in onze maatschappij. “Het gaat er niet om hoe we eruitzien of welke voorkeur we hebben. Machtsstructuren kennen in een samenleving een bepaalde betekenis toe aan uiterlijk of voorkeur, vaak met een sociaal of economisch doel. Datzelfde mechanisme ligt ten grondslag aan homohaat of de angst en het onbegrip waarmee mensen met hiv geconfronteerd worden. In onze kapitalistische samenleving zien we mensen die niet op de conventionele manier productief zijn al snel als minderwaardig.
De consequentie van het bestempelen van mensen als ‘anders’ – andere huidskleur, andere voorkeur, andere religie – is dat hun welzijn ook minder belangrijk wordt gevonden. Dat is één van de redenen waarom in de Verenigde Staten vijf van de zes gevallen van misbruik bij ouderen niet wordt gerapporteerd. Discriminatie is de belangrijkste barrière voor het volwaardig deelnemen aan de maatschappij.”
Zelfstigma
Ageism is een complex probleem, waaraan ook het zelfbeeld van ouderen bijdraagt. Toegeven dat je ouder wordt is niet zo vanzelfsprekend. We willen ons zelf niet zien als oudere of oud, zelfs niet als toekomstige oudere. Dit maakt ons blind voor de rol die we na een bepaalde leeftijd zelf spelen bij het in stand houden van ageism.
“Ouder worden wordt onnodig moeilijk als we ons blijven verzetten en niet de voordelen ervan in willen zien. Ook ik stak mijn kop in het zand. Ik kreeg regelmatig te horen dat ik er zo goed uitzag voor mijn leeftijd. Heel fijn, maar diep vanbinnen voelde het nooit echt als een compliment. Nu acht jaar later weet ik waarom. Zolang ik jonger werd geschat, hoefde ik de confrontatie met het ouder worden nog niet aan te gaan. Een klassiek geval van ontkenning. Uiteindelijk doen uiterlijk en leeftijd er niet toe, het gaat er om wie je bent en wat je doet.
We moeten echt af van de negatieve perceptie van het ouder worden, maar daarvoor moeten ouderen ook hun eigen rol in het geheel durven zien. De kracht om van jezelf te kunnen houden is cruciaal om weerstand te bieden tegen normen die ons door anderen worden opgedrongen. Dit geldt ook voor de vooroordelen waar mensen met hiv mee te maken krijgen. Stigma’s zijn een probleem van de samenleving als geheel en niet van een individu.”
Liever tachtig
Applewhites revolutie tegen ageism begon acht jaar geleden. Na een reeks interviews met 80-plussers blijkt haar eigen beeld van ouder worden volledig anders te zijn dan de werkelijkheid. Een vrouw vertelt haar dat ze het leven als 88-jarige zelfs veel leuker vindt dan als 70-jarige.
“Dat was een scenario waar ik nooit eerder rekening mee had gehouden”, vertelt Applewhite. “Mijn perceptie van ouder worden was: niet meer zelfstandig en dement zijn, last hebben van lichamelijke gebreken en wegkwijnen in een verzorgingstehuis onder een bloemetjesdekbed. Al deze mensen lieten mij zien dat je niet bang hoeft te zijn om ouder te worden. Je persoonlijke groei stopt niet, ook niet als er lichamelijke gebreken zijn of als je het wat rustiger aan moet doen. Je bent nooit te oud en het is nooit te laat. In plaats van verzet tegen de tijd, waren zij zich volledig bewust van de tijd. Ze stonden niet stil, maar waren sterker geworden en krachtiger in het maken van keuzes wat ze belangrijk vonden en wat niet.
Tijd is te kostbaar om ontkend te worden, tijd moet gekoesterd worden. Ook de feiten ondersteunen dit beeld; uiteindelijk is het percentage ouderen dat in een verzorgingstehuis terecht komt relatief klein en wordt slechts een minderheid dement. Zelfs van de mensen die een hele hoge leeftijd bereiken (> 85 jaar) is meer dan 50% nog steeds in staat om zonder hulp de gewone dagelijkse dingen te doen. En dat seks na een bepaalde leeftijd niet meer belangrijk is, is helemaal een fabel. Dat blijkt ook wel uit het relatief hoge percentage soa’s onder 50-plussers.
Seks
In de Verenigde Staten is 25% van alle mensen met hiv 55 jaar of ouder en dat percentage groeit snel. Deels komt dat omdat hiv een chronische aandoening is geworden en mensen met hiv langer leven. Een andere reden is dat mensen op latere leeftijd hiv of een andere soa oplopen. Ook hier speelt ageism volgens Applewhite een rol.
“Wat kwalijk is, is dat veel artsen denken dat mensen boven een bepaalde leeftijd geen seks meer hebben. Dat is natuurlijk complete onzin. Alsof je dan niet meer opgewonden kunt zijn of geen behoefte hebt aan intimiteit. Artsen gaan het gesprek over seks vaak niet eens aan, laat staan dat ze regelmatig een soa-test doen. Ouderen lopen soms jaren rond met hiv zonder dat ze dat weten. Symptomen als moeheid, gewichtsverlies en verwardheid worden afgedaan als normale ouderdomskwalen. Daarnaast zien artsen – en ook vaak de ouderen zelf – hiv als een aandoening voor jonge mensen.”
Age pride
Ouder worden we allemaal. Applewhite is ervan overtuigd dat hoe eerder we dat accepteren, of zelfs omarmen, hoe beter het is. “Het is toch vreemd dat na een bepaalde leeftijd persoonlijke groei en levenservaring niet meer gezien en gewaardeerd worden. Je absolute leeftijd zegt zo weinig over wie je bent. Met mijn initiatief wil ik ervoor zorgen dat ouder worden niet meer gezien wordt als een probleem, maar als een krachtig, natuurlijk en mooi proces. Ouder worden is een prestatie waarvoor we niet bang hoeven te zijn of ons voor moeten schamen. Het is iets om trots op te zijn. Age pride!”
Dit artikel verscheen eerder in hello gorgeous #14.
Tekst Anouk Benden Fotografie Anya Katz
