Schrijven is een ambacht, meer nog dan een kunst. Iets verzinnen en die gedachten uitgebreid opschrijven is meestal het probleem niet: heldere keuzes maken en zorgen dat je publiek je gedachten nog kan volgen, des te meer. Zelfs na aardig wat schrijfwerk op mijn naam blijft het hard werken. Nu blijkt een gebrek aan een navolgbare gedachtegang geen belemmering te zijn om het machtigste ambt in de wereld te bekleden. Maar zijn kiezers hoorden wat ze wilden horen: simpele oplossingen voor complexe problemen, ook al zijn die oplossingen gebaseerd op feiten noch logica. Zijn wereldbeeld is even simpel als grimmig: je bent een winnerof een loser. En om te winnen is alles geoorloofd: leugens, intimidatie, omkoping, want de loser lijdt honger en sterft. Dat wil niemand. Je hoeft niet zo slim te zijn om dat te kunnen volgen. Dus pakken wat je pakken kan: een pussy, Groenland, whatever. We zijn nog steeds eenvoudige holbewoners die elkaar de hersens inslaan totdat er één heeft gewonnen.
Dichter bij huis gaan we minder ver terug in de tijd; daar hangt een jaren-vijftig-doorgekookte-spruitjeslucht. Al is het idyllische beeld dat iedereen in die tijd hard werkte en tevree was net zo misleidend als films uit die tijd. Maar dit vierspan gelooft erin en dus zetten hun partijleiders moderne verworvenheden weg als gevaarlijk wokisme en proberen ze Nederland weer homogeen en wit te krijgen (al zouden hun omgangsvormen in die goede oude tijd direct een schorsing als Kamerlid hebben opgeleverd). Met ferme oneliners – grenzen dicht, zorgkosten omlaag, de Nederlander weer op 1 – hengelden ze de winst naar binnen, maar net als het fatsoen ontbreekt de vakkundigheid om ook maar iets van die beloften voor elkaar te krijgen. Ik heb me altijd verzet tegen de populistische uitspraak dat politiek ‘allemaal poppenkast’ is; nu zou ik willen dat dit kabinet het niveau van Jan Klaassen en Katrijn maar zou benaderen.
Natuurlijk is de mening van elk ander net zoveel waard als die van mij. En over meningen kun je een beschaafd gesprek voeren, hartgrondig onenigheid hebben, zelfs ruzie over maken, maar altijd met de feiten, integriteit en logica als uitgangspunt. En de ander respecterend als volwaardig mens. Dat is decennialang aardig gelukt. En hoeveel geëmmer en gedoe het ook is, en hoeveel er ook fout gaat: de meest gelukkige, welvarende landen zijn die met een vrije, open, democratische samenleving. Dat hebben we jarenlang bewaakt, daar hebben velen zelfs hun leven voor gegeven. Maar nu liggen vanzelfsprekende, gedeelde uitgangspunten zoals gelijkheid en mensenrechten zelf onder vuur.
Dat is mijn zorg. Dat we ineens discussies moeten voeren over vaststaande feiten. Dat de meest bizarre leugens geen belemmering zijn om president of minister te worden. Dat een nieuwe regering begint met discussies of we ons aan de grondwet moeten houden. Dat degenen die anders denken, worden beschouwd als ongedierte. Dat geweld een goed alternatief is om je gelijk te halen, ook al heb je geen enkel steekhoudend argument. Als straks alle waarden waardeloos zijn geworden, staren we in de gapende leegte van het nihilisme.
Wat een treurnis. Is er dan niets wat we kunnen doen? Absoluut wel. Niet tegen Trump, Wilders of anderen die zijn gekomen en weer zullen gaan. Maar tegen cynisme, haat en nihilisme. Denk na, blijf scherp en ken je feiten. Beschrijf de gruwelen als die stoere oneliner echt een wet zou worden. Laat zien hoe het leven in een land met zo’n ‘sterke leider’ in werkelijkheid is. Laat je horen als iemand zegt dat een extremist ‘… ergens wel een punt heeft’. Ga in discussie met je vrienden, ook al bellen ze je daarna een week niet. Heb de mensen om je heen lief en bestrijd even hartstochtelijk de onzin die ze uitkramen. Maak stampij tijdens het familiediner. Blijf benoemen wat niet de norm mag worden. En ga het vooral nooit, nooit normaal vinden.
Deze column verscheen eerder in hello gorgeous 50.
Tekst Bas Timmermans Illustratie Karina Grens
