House of Hiv, een tentoonstelling over 40 jaar hiv- en aids-activisme in 2022, is de aanleiding geweest door te gaan met het verzamelen van verhalen uit de Nederlandse hiv-geschiedenis.
House of Hiv, een initiatief van stichting hello gorgeous, was een samenwerking tussen verschillende community’s. De expositie liet het licht schijnen op 40 jaar hiv-activisme in Nederland. Kort nadat de tentoonstelling was afgelopen, besloten een aantal van de deelnemende organisaties door te gaan met het archiveren en documenteren van de Nederlandse hiv-geschiedenis. Nog dit jaar wordt er een stichting met dezelfde naam opgericht om hier verder vorm aan te geven. Een stuurgroep fungeert momenteel als kwartiermaker voor deze stichting. Mia Vrijens en Bertus Tempert maken daar deel van uit.
Mia is historica en gespecialiseerd in medische geschiedenis. Ze studeerde (onder meer) af op hiv en aids, houdt zich bezig met oral history en ‘haalde interviews op’ voor de tentoonstelling House of Hiv. Bertus is voor veel lezers van dit magazine een bekende verschijning. Hij was o.a. een van de eerste buddy’s (als vrijwilliger voor de Schorerstichting), werkte jarenlang bij het Aidsfonds en was columnist voor hello gorgeous. Ook was hij voorzitter van de Hiv Vereniging en is daar nu projectleider Communicatie en community.
Beeld The Photographer
Rondje door de stad
De tentoonstelling House of Hiv stond aanvankelijk op de rol voor 2021: 40 jaar na de eerste hiv-infectie in Nederland. Mia: “Maar onder meer door corona liep het project vertraging op. Ik werd gevraagd om interviews te houden met mensen uit community’s die in die 40 jaar onbedoeld op de achtergrond zijn verdwenen, bijvoorbeeld de mensen achter Secret Garden en Strange Fruit. Niet echt organisaties waar je meteen aan denkt als er mensen moeten worden geïnterviewd over hiv en aids.” Bertus herinnert zich dat alle organisaties die meededen aan House of Hiv heel goed met elkaar samenwerkten. Naast stichting hello gorgeous waren dat de Hiv Vereniging, het Prostitutie Informatie Centrum (PIC), Mainline (een organisatie die zich inzet voor mensen die drugs gebruiken), The Black Queer Archives, Trans United en IHLIA, het LHBT+-archief van Nederland. Deze organisaties presenteerden zich allemaal op een eigen locatie, wat de kracht van de tentoonstelling ten goede kwam. Sommigen vonden dat rondje door de stad naar verschillende locaties heel leuk; voor mensen die minder mobiel waren, was dat lastig.
Beeld The Photographer
Tijdens de voorbereidingen van de tentoonstelling werd er een begin gemaakt met het archiveren en documenteren van de veelkleurige geschiedenis van hiv in ons land. Dit smaakte naar meer en er was behoefte aan een vervolg. Bertus: “De tentoonstelling heeft heel veel losgemaakt bij verschillende mensen. Dat mag niet verloren gaan: de verhalen en geschiedenis moeten verzameld en gedocumenteerd worden en beschikbaar blijven voor een groter publiek. Daar komt nog bij: de eerste generatie mensen met hiv en aids verschilt enorm van de generatie die momenteel hiv oploopt. De eerste groep gaat richting de 90 en is er straks niet meer. Er is dus ook een urgentie om hun verhalen vast te leggen.” Mia: “De eerste serie interviews is gehouden tijdens de strenge lockdown van vier jaar geleden. Veel geïnterviewden zeiden zoiets als: ‘Ach kind, we hebben de hiv-epidemie overleefd, die corona-epidemie overleven we ook wel weer’. Wat ze ook wel herkenden waren dingen als opsluiting, uitsluiting en stigma. Die thema’s, ook uitvergroot in de media natuurlijk, kwamen sterk terug en werden herbeleefd. Voor de een was de corona-epidemie traumatiserend, voor de ander helend.” De stichting in oprichting wil zoveel mogelijk verhalen verzamelen, niet alleen van mensen met hiv, maar die van familieleden, partners en professionals. Van het begin van de epidemie tot aan nu.
Interviews met de eigen achterban
Het is de bedoeling dat bij dit vervolg de verschillende community’s nog meer worden betrokken. En nog meer met elkaar in contact komen. De betrokken organisaties kunnen de eigen achterban interviewen of leden van andere groepen, maar ook andere geïnteresseerden kunnen meewerken. Mia: “We denken aan een vrijwilligerspool van mensen die we gaan trainen om de interviews op te halen. Tussen haakjes: wie zich geroepen voelt, kan zich bij ons melden, voorlopig via info@hellogorgeous.nl!”
Intussen heeft de stichting in oprichting een fraaie missie geformuleerd: een digitaal platform creëren waarop de persoonlijke verhalen en andere documentatie over hiv en aids komen te staan. Mia: “We verzamelen zelf informatie en verwijzen door naar boeken, voorstellingen, tentoonstellingen, websites, podcasts, enzovoort. Het kan van alles zijn. Er staan verschillende stippen aan de horizon: we kunnen iets organiseren rond de World Pride in Amsterdam in 2026 of bijvoorbeeld het jaar 2031: 50 jaar hiv in Nederland.”
Beeld The Photographer
Amsterdam Diner
Geld is altijd en overal een probleem, en de huidige regering lijkt niet al te happig om diep in de subsidiebuidel te tasten. Hoe gaat de stichting aan middelen komen? Bertus: “We krijgen een bijdrage van het Amsterdam Diner om het platform digitaal te maken.” En dan blijft het even stil bij beiden. Mia: “Uh, nou ja; inderdaad hebben we nog niet van de vorige, ruim vijftien, contribuanten toegezegd gekregen dat ze dit keer weer een bijdrage leveren. Maar ja: we willen ze natuurlijk wel wat concreets bieden, zoals bij de tentoonstelling in 2022, en zover zijn we gewoon nog niet. En het moet dit keer ook continuerend zijn. Een eenmalige bijdrage is en blijft welkom, maar kijk: als je drie jaar lang verhalen wilt gaan verzamelen, heb je drie jaar lang geld nodig.”
Stille verhalen
Hoewel in het buitenland natuurlijk ook wel hiv- en aidstentoonstellingen zijn geweest en er initiatieven zijn om via oral history kennis te bewaren, is er geen buitenlandse zusterorganisatie waar mee kan worden samengewerkt. In dat opzicht is het vervolg op House of Hiv dus uniek. Mia: “In het buitenland heb je natuurlijk ook andere community’s; typisch voor Nederland is bijvoorbeeld dat drugsgebruikers en sekswerkers heel goed zijn georganiseerd.” Toch zijn er community’s die onder de radar blijven en die Mia en Bertus graag aan boord zouden willen halen. Bertus: “Dan denk ik aan mensen zonder papieren, asielzoekers, mensen die in detentie zitten. Maar ook de verborgen mevrouw uit Geldrop of de heteroman uit Venlo. Zeg: de mensen van wie niemand mag weten dat ze hiv hebben. Dat soort stille verhalen willen we ook verzamelen en vertellen.”
Dit artikel verscheen eerder in hello gorgeous #48.
Tekst Norbert Splint Beeld Greg Litwin
