Gevoelige thema's – hello gorgeous magazine

Spectrum is een boek voor de regenbooggemeenschap, vindt Haroon Ali. Daarmee doet hij zijn werk ernstig tekort: dit dappere, toegankelijke en intelligente boek verdient een groot publiek.

Onder de noemer Alfabetsoep verscheen in 2021 en 2022 een serie interviews van Haroon Ali in De Volkskrant. Zijn vraaggesprekken met mensen uit de LHBT+-community dienden als hoopgevende tegenhanger voor de vaak minder opgewekte manier waarop deze mensen meestal in de media verschijnen: als slachtoffer. Ali wilde hen in een positiever spotlight zetten, en ook hun ideeën en idealen laten horen. Die interviews zijn nu bijeengebracht in het boek Spectrum – De regenbooggemeenschap in de 21^ste eeuw. Ze dienen als omlijsting bij de verdieping van verschillende onderwerpen die een rol spelen in het leven van LHBT+’ers. Onder meer zijn dat de coming-out, de complexe rol van mannelijkheid in de homo gemeenschap, religie, racisme en homofobie. Grote en belangrijke thema’s, en daarvoor heeft Ali vele Nederlandse hoofdrolspelers uit de LHBT+-community kunnen interviewen. Stuk voor stuk scherpzinnige mensen, die wat te zeggen hebben en daar goed over hebben nagedacht. Het maakt Spectrum een toegankelijk en tegelijkertijd intelligent boek.

Onbekend terrein

De onderwerpen zijn goed gekozen; sommige zijn tijdloos, andere actueel – de waaier aan onderwerpen is bijna net zo breed als de gemeenschap zelf. Voor een ally als ik (cisgender vrouw van middelbare leeftijd) zijn sommige thema’s wat onbekender terrein en bieden daardoor interessante nieuwe inzichten. Het maakt nieuwsgierig hoe Ali zijn thema’s heeft gekozen en welke er zijn gesneuveld. En ook: welke thema’s zijn over tien of twintig jaar belangrijk? Er wordt een aantal zaken aangestipt dat nieuwsgierig maakt: het fenomeen neuroqueer, de relatie tussen een autisme-spectrumstoornis en bi- en homoseksualiteit en het verband tussen seksueel racisme en de mate waarin iemand de multiculturele samenleving als bedreiging ervaart.

Grote vraagstukken en actuele discussies worden laagdrempelig inzichtelijk gemaakt, zonder afbreuk te doen aan de kwalitatieve inhoud

Dapper

Al in de introductie maakt Ali meerdere keren duidelijk hoe hij graag te werk gaat: hij kaart graag gevoelige thema’s aan, ‘ook als anderen daar niet over willen praten’. Hij vindt: alleen zo doorbreek je taboes en neem je vooroordelen weg. Voorbeelden van die lastige thema’s die voor schuring in de community zorgen: grensoverschrijdend gedrag tussen homo mannen en het gebrek aan onderlinge solidariteit binnen de regenbooggemeenschap. Het is dapper dat Ali het zichzelf niet makkelijk maakt en diep in deze thema’s duikt. Hij gaat er bovendien heel integer mee om. Hij is nieuwsgierig, blijft zijn woorden zorgvuldig kiezen en komt bescheiden en met compassie over. Bovendien is hij ook eerlijk (tegen)over zichzelf. Hij stelt zichzelf vragen en deelt zijn eigen onzekerheden en worstelingen. En hij heeft zeker een goede motivatie om ongemakkelijke zaken aan de orde te willen stellen: “We komen alleen verder als community als we elkaar niet bevechten op kleine details of onhandige formuleringen. De echte vijand is de groeiende onverdraagzaamheid in de samenleving.”

Lange weg naar volledige emancipatie

Een van de hoofdstukken die veel indruk maken, is die over religie. Daarvoor sprak Ali met queer mensen uit de drie grote geloofsgemeenschappen. Daarvan is een aantal trouw gebleven aan hun geloof, ook als die hen niet accepteert. Ali, die “heel erg zijn best heeft gedaan om atheïst te worden” (dat mislukte, want hij gelóóft gewoon), vertelt ook over zijn eigen ervaringen bij het maken van een documentaire over homoseksuele moslims. Na dit hoofdstuk besef je: de weg naar volledige emancipatie voor gelovige LHBT+’ers is nog treurigmakend lang, zeker als je bedenkt hoe groot de rol van religie voor hun identiteit is. Terecht merkt Ali op dat een echte gelovige kan niet kiezen, en dat hun strijd daarom extra zwaar is.

Een andere groep voor wie er nog een hoop moet verbeteren, is die van de LHBT+’ers met een fysieke of mentale beperking. Zij zijn nog zo goed als onzichtbaar in de media, dus geweldig dat Ali veel ruimte voor hen vrijmaakt. “Queer en een beperking? Dat is too much voor veel mediamakers, denk ik”, verzucht een van hen. In dat hoofdstuk wordt ook aandacht geschonken aan de verschillende aspecten van seksualiteit van mensen met een beperking. Dat nuanceert een heel klein beetje de media-illusie dat alleen jonge, mooie mensen seks hebben. Broodnodige thematiek, als je leest hoe ontoegankelijk de (queer) wereld voor bijvoorbeeld rolstoelgebruikers nog is.

Hoopvolle toekomst

Hoewel er problematische onderwerpen aan bod komen, probeert de schrijver optimistisch te blijven. Hoopvol blikt hij naar de toekomst. Sommige religieuze gemeenschappen zijn wel degelijk toleranter geworden, of op weg daar naartoe. Mannen die zich als queer in plaats van homo labelen en proberen hun vooroordelen aan te pakken. De vooruitgang laatste jaren in het aanspreken van grensoverschrijdend gedrag. Én de jongere generatie. Hoewel de schrijver zegt generatie Z ook niet altijd te begrijpen – sommige discussies vindt hij gezeur en hij maakt met zijn vrienden ook graag grappen die volgens generatie Z niet meer door de beugel kunnen. Maar die nieuwe generatie vindt een coming-out een achterhaald concept; zij hébben helemaal geen kast om uit te komen. Het zou dus zo maar kunnen dat de dag dat Ali niets meer hoeft uit te leggen over zijn identiteiten ooit gaat aanbreken.

Zichtbaarheid, begrip en solidariteit

Haroon Ali ziet Spectrum als een boek voor de regenbooggemeenschap. Daarmee doet hij het boek ernstig tekort. Grote vraagstukken en actuele discussies worden laagdrempelig inzichtelijk gemaakt, zonder afbreuk te doen aan de kwalitatieve inhoud. Dat is, met zulke, soms filosofisch taaie stof, een knappe prestatie. Dit boek verdient een veel groter publiek dan alleen de LHBT+-gemeenschap. Het draagt bij aan zichtbaarheid van, begrip voor en solidariteit met die gemeenschap. Zoals Ali het zelf opmerkt: wezenlijke verandering begint aan de top van de privilegepiramide, niet onderaan. En daarom moeten alle zevenvinkers van deze wereld dit boek gaan lezen.