Breekijzer

Gemiddeld benemen zich vijf mensen per dag van het leven. Onder deze mensen zijn relatief veel mensen uit de LHBT+-gemeenschap. We praten erover met Tim Dekker en Henk Burger, die hun eigen ervaring en ervaringen van andere mensen die met zelfdoding te maken hebben gehad, hebben omgezet in de documentaire Uit ʼt leven.

De documentaire Uit ʼt leven gaat over zelfdoding binnen de LHBT+-gemeenschap. De makers: Tim Dekker en Henk Burger. Tim, journalist en documentairemaker, wordt door Henk beschreven als ‘een vrolijke Frans’ die het leven vooral heel leuk vindt en overal met een glimlach doorheen fietst. Over Henk, scenarioschrijver en dramaturg, zegt Tim dat hij hem al zo’n 40 jaar kent, ook uit donkere periodes waarin Henk kampte met depressieve gevoelens. Die combinatie maakt hen een geschikt duo voor het maken van deze documentaire, die tijdens de Roze Filmdagen in première gaat.

Beeld Martijn Gijsbertsen

Geen toeval

Het idee van de documentaire komt van Henk. “Tim had al twee documentaires gemaakt die redelijk luchtig waren. Ik zei tegen hem: ‘Mocht je zin hebben om een wat serieuzer onderwerp te behandelen, dan heb ik nog wel iets voor je’.” Het is niet vreemd dat Henk met het thema zelfdoding binnen de LHBT+-gemeenschap op de proppen kwam. Hij kampte zelf met depressieve gevoelens en heeft drie goede vrienden verloren aan zelfdoding. Daarnaast kent hij nog zes mensen die een eind aan hun leven hebben gemaakt. “Toen dacht ik: het kan bijna geen toeval zijn dat het om me heen zoveel gebeurt. Ik moet hier iets mee.” Tim zei zonder enige twijfel ja en begon direct met zijn onderzoek.

Breekijzer

Uit het onderzoek bleek al snel dat Henk inderdaad met een urgent thema bij Tim aanklopte. Homomannen plegen 4 tot 5 keer vaker suïcide dan heteromannen. Lesbische vrouwen 6 tot 7 keer vaker dan heterovrouwen en trans personen zelfs 7 tot 9 keer vaker dan cis personen. Tim: “En bijna de helft van de mensen uit de LHBT+-gemeenschap denkt wel eens na over zelfdoding. Dat is echt een idioot groot aantal, en toch spreken we er maar weinig over. Het taboe op zelfdoding lijkt in de LHBT+-gemeenschap nog groter dan daarbuiten. In al die jaren dat ik me nu in de gemeenschap beweeg, is het amper bespreekbaarder geworden. Daar willen we echt verandering in brengen met deze docu. We willen het als breekijzer laten fungeren.”

Beeld Martijn Gijsbertsen

Dramatisch omslagpunt

Dat breekijzer wordt gevormd door drie personen die de hoofdrol spelen. Jean, een succesvolle acrobaat uit Brazilië die met speciale mental health acrobatic workshops zichzelf en anderen probeert te helpen. Kris, een jongen uit het noorden van Friesland die op school al op jonge leeftijd de woorden ‘flikker’ en ‘mietje’ om de oren kreeg. En Solange, een trans vrouw die thuis en op school onbegrepen werd en twee zelfmoordpogingen heeft gedaan, maar inmiddels model is en daarmee een zeer krachtig voorbeeld. Tim: “De bedoeling was om deze drie mensen een jaar te volgen. Door corona is dat twee jaar geworden. Aan de ene kant was dat lastig, maar aan de andere kant heeft er voor gezorgd dat we de hoofdpersonen langer in hun ontwikkeling konden volgen. Daarnaast leidde het tot ontwikkelingen die het maakproces van de film totaal op z’n kop hebben gegooid. Er zit nu bijvoorbeeld een dramatisch omslagpunt in de film dat we van tevoren absoluut niet voorzien hadden.”

Flinterdun fundament

De overeenkomst tussen de drie hoofdpersonen in de film is dat ze geen van drieën een veilige thuisbasis hebben gekend toen ze jong waren – iets wat Henk herkent uit zijn eigen omgeving. “Een van de vrienden van die ik ben verloren aan zelfdoding had 23 jaar lang een relatie. Dat ging uiteindelijk uit, waardoor hij in zijn eentje door moest en veel ging blowen. Z’n hond overleed en hij werd enorm eenzaam. Het probleem zit in het feit dat we als LHBT+’ers zo weinig zelfwaardering opbouwen in de eerste periode van ons leven dat we weinig hebben om op terug te vallen wanneer het slecht met ons gaat. Dat gold ook voor die vriend van mij. Het opgroeien in een heteronormatieve wereld zorgt ervoor dat ons fundament flinterdun is.”

Beeld Martijn Gijsbertsen

Nieuwe normen

Veel LHBT+’ers groeien dus op met normen waaraan ze niet kunnen voldoen. Deze verdwijnen echter niet wanneer ze hun coming-out beleven of op een andere manier de LHBT+-gemeenschap betreden. Voor die oude normen komen alleen maar nieuwe in de plaats. Henk: “We zeggen altijd tegen elkaar dat we zo lekker onszelf mogen zijn. Maar voor veel mensen brengt dat juist een enorme bewijsdrang met zich mee. Als homoman spiegel je je snel aan het beeld van de gespierde, succesvolle, sexy man, die vrolijk feestend door het leven gaat en een turbulent leven leidt. Dat is natuurlijk een beeld waar niemand aan kan voldoen. Sinds mensen dagelijks urenlang door hun sociale media scrollen, is dat alleen maar erger geworden. Je kunt pas jezelf zijn als je erkent dat je ook wel eens rotdagen hebt. Dat mag je gewoon zeggen tegen je familie. Je gekozen familie.”

Taboe doorbreken

De documentaire Uit ʼt leven is tot stand gekomen met hulp van crowdfunding-acties. De makers vinden het project geslaagd wanneer het taboe in de gemeenschap wordt doorbroken. Tim: “Het is, denk ik, gelukt om een documentaire te maken die mensen gaat ontroeren. Daar ben ik heel blij mee. Het thema was voor mij relatief nieuw, maar het heeft mij ook niet onberoerd gelaten. Ik hoop dat het gaat zorgen voor gesprekken onder LHBT+-personen die ze niet eerder gevoerd hebben.” Henk: “Het werken aan deze documentaire heeft mij ook weer echt wat plezier in het leven gegeven. Dat laat al zien dat het helpt om met het thema bezig te zijn en erover te praten. Dat gaat voor mij natuurlijk over het werken aan de documentaire. Maar ik hoop dat het voor het publiek ook hun wereld opent. Dat ze zich realiseren dat altijd vrolijk moeten zijn nergens op slaat.”