De destructieve kant van liefde

In 2010 werden drie Groningse mannen veroordeeld voor het bewust overdragen van hiv bij seksfeestjes thuis. Nick Bruckman (38) maakte er een theaterstuk over, Bleeding Love, vanuit het perspectief van de daders. “Er leeft een behoefte om in termen van schuld te denken.”

In 2007 kwam de Groninger hiv-zaak aan het licht. De daders hadden de bezoekers van hun seksfeestjes gedrogeerd om daarna onveilige seks met hen te hebben en door hun bloed bij de slachtoffers in te spuiten. Een opzienbarende zaak, die met veel publiciteit gepaard ging. Wat deed jij in die tijd?

“Ik zat toen in het laatste jaar van de toneelschool. Toen al viel me op dat de weergave van de gebeurtenissen behoorlijk sensatiegericht was. Ook in serieuze media was de toon nogal hysterisch. Maar ik was toen nog hiv-negatief en had geen bijzondere aandacht voor de gebeurtenissen.”

Ben je anders naar de zaak gaan kijken sinds je hiv-positief bent?

“Ja, zeker wel. Ik kreeg mijn eigen diagnose in de tijd dat de zaak weer in het nieuws kwam vanwege het hoger beroep. Wat me toen ging opvallen, was dat de slachtoffers werden neergezet als mensen die van een gelukkig leven beroofd waren. Ik vond het kwalijk dat daar niet een ander beeld tegenover werd gezet.”

Foto Knelis

Wat had daar dan tegenover gezet moeten worden?

“Wellicht een corrigerend beeld van een belangenorganisatie van mensen die leven met hiv, dat zo’n leven niet per definitie ongelukkig hoeft te zijn. Ik vond de berichtgeving enorm zwart-wit. Er was geen ruimte voor analyse en voor het grotere verhaal over wat er omging in de mensen die op die feesten geweest zijn.”

Bedoel je te zeggen dat in jouw optiek de rollen van de slachtoffers en de daders niet zo zwart-wit zijn als werd getoond in de media?

“Ik wil daar wel voorzichtig in zijn. Wat in de Groninger zaak gebeurd is, is een soort nachtmerriescenario van een dynamiek die ergens in elke hiv-overdracht leeft. Je ziet dat er een behoefte leeft om in termen van schuld te denken. Maar het is totaal niet nuttig, voor wie dan ook, om in die termen over hiv-overdracht te denken. Ik proefde bovendien in de berichtgeving iets als: kijk die gekke homo’s eens destructief bezig zijn.”

Heb je met de daders of slachtoffers gesproken?

“Nee, maar ik wilde ook niet zozeer het verhaal vertellen over die seksfeestjes – al zitten die wel in het stuk. Het ging mij om de ontwikkeling van een relatie waarbij de één hiv-positief wordt en de ander uiteindelijk besluit dat ook te worden. En over een derde partij die daar een katalyserende rol in speelt. Ik wilde tonen hoe mensen in zo’n situatie geraken.”

Foto Knelis

Toch heb je wel met een betrokken psychiater gesproken.

“Ik voelde me door hem gesterkt in mijn visie dat … Kijk, het feit dat alle slachtoffers exact hetzelfde verhaal vertelden; iets klopt daar gewoon niet aan. Vroeger al viel me op dat alle hiv-positieve mensen die ik kende, het virus hadden opgelopen als slachtoffer van een vorm van geweld. Statistisch gezien leek me dat toen al zeer onwaarschijnlijk. Toen ik zelf positief werd, merkte ik dat hiv-positief worden een traumatische gebeurtenis is, ook al is er gezondheids-technisch meestal niet zoveel meer aan de hand. Dat trauma kan je beleving beïnvloeden van de sekservaring waardoor je hiv hebt opgelopen. Ik geloof niet dat mensen erover liegen; ze denken zelf echt dat het zo gebeurd is. En daar gaat het me om; ik wil begrijpen hoe dat werkt.”

Zit daar jouw fascinatie, die kennelijk zo sterk is dat je hier zelfs een stuk over wilde maken?

“Het theater vind ik een plek om impulsen en gedrag uit te diepen die binnen een normale context niet zijn uit te leggen. In het theater kun je verder gaan in het voelen van empathie voor gedrag en voor mensen waarvan je normaal gesproken afstand zou willen houden. Dat trok me erg aan. En als je op een gelaagde manier in de buurt kunt komen van het aller engste aan hiv, dan is dat voor mij de sterkste manier om te ontkrachten wat er zo eng is aan hiv.”

Nick Bruckman (foto Ellen Stewart)

Wat is dat aller engste aspect van hiv?

“Het idee dat intimiteit kan leiden tot een metamorfose in jezelf. Daardoor verword jij tot datgene waar je altijd het bangst voor was. Je wordt als het ware zelf het monster; degene die hiv kan overdragen op anderen. Daardoor hebben mensen een reden om bang te zijn voor lichamelijke intimiteit met jou. Vroeger was dat uiteraard veel meer realiteit dan tegenwoordig. Maar het gaat om een psychologisch mechanisme waarvan ik denk dat dat niet per se anders hoeft te zijn dan toentertijd.”

Wat heeft deze zaak betekend voor de emancipatie van mensen met hiv?

“Dat is lastig te zeggen, omdat de medische en sociale vooruitgang moeilijk uit elkaar zijn te houden. Door n=n is immers veel veranderd. Wel weet ik dat de daders in de media werden neergezet als psychopaten en monsters. Terwijl de zaak in feite draaide om een dilemma waar iedereen met hiv mee te maken krijgt, namelijk: in hoeverre neem jij de volledige verantwoordelijkheid voor de gezondheid van een ander? Natuurlijk is het opzettelijk overdragen van hiv een andere stap. Maar er lag in die tijd een verantwoordelijkheid bij mensen met hiv die volgens mij niemand kan dragen. Dáár had de discussie over moeten gaan.”

Komt dat in het stuk ook naar voren?

“Wat in mijn stuk aan de orde komt, is de vraag in hoeverre het vervagen van je grenzen iets is wat je opzoekt. Omdat het nodig is voor echte liefde. En in hoeverre je die vervaging opzoekt omdat je vindt dat je de liefde niet verdient.”

Iets dat je herkent in je eigen leven?

“Natuurlijk. Het is iets dat extra aanwezig is bij homomannen. En nog sterker bij homomannen met hiv. Het idee de liefde niet waard te zijn, is bij ons een extra ding. Ik denk wel dat ieder mens hiervan zijn eigen versie heeft, maar hiv wordt nog altijd geassocieerd met slechte dingen en enge mensen. Die associatie, een soort monster te zijn, kun je rationeel ontkrachten, maar ergens, heel diep vanbinnen, leeft toch de vraag of er niet iets van waar is, van dat idee dat mensen met hiv vies en slecht zijn.”

Speelt dat ook in jouw leven een rol, dat gevoel een eng monster in je te hebben?

“Na mijn diagnose speelde dat zeker een grote rol. Nu niet meer.”

Hoe komt dat?

“Mijn behandeling voorkomt dat ik hiv overdraag. Ik hoef me nu geen zorgen meer te maken. Als ik tegenwoordig om mijn hiv wordt afgewezen, is dat omdat die ander de feiten niet kent.”

Waarom vond je dat dit verhaal verteld moest worden?

“Ik vind de destructieve kant van de liefde oneindig interessant. Die heeft te maken met het willen vergelden van datgene wat je van jezelf kwijt raakt door lief te hebben. De kunst van het liefhebben is het loslaten van die wens.”